Khám phá Mộ Liệt Sĩ Bằng Không Ảnh: Câu Chuyện Của Kiến Trúc Sư Nguyễn Xuân Thắng
Trong một nỗ lực không ngừng nghỉ để tìm kiếm và an葬 các liệt sĩ đã hy sinh trong chiến tranh, kiến trúc sư Nguyễn Xuân Thắng đã dành hàng chục năm để sưu tầm và nghiên cứu không ảnh. Việc tìm kiếm mộ liệt sĩ không chỉ là một công việc mà còn là một sứ mệnh cao cả, đòi hỏi sự kết hợp giữa kỹ thuật, công nghệ, kiến thức lịch sử và lời kể của nhân chứng.
Một trường hợp đáng chú ý trong hành trình tìm kiếm mộ liệt sĩ của ông Thắng là câu chuyện về bức không ảnh sân bay Biên Hòa, Đồng Nai. Vào ngày 3/10/2016, một người Mỹ tên Bob Connor đã để lại bình luận trên bức không ảnh này, vốn được ông Thắng sưu tầm và đăng lên web ảnh từ 10 năm trước. Thông qua trao đổi email, Bob Connor, một cựu thượng sĩ Mỹ từng làm nhiệm vụ bảo vệ sân bay Biên Hòa, đã kết nối với ông Thắng và cung cấp thông tin quý giá về một hố chôn tập thể.
Bob Connor và chỉ huy bay của ông, đại úy Martin E. Strones, đã có mặt tại sân bay Biên Hòa vào ngày 2 và 3/1/1968, khi các chiến sĩ Việt Nam được chôn cất. Những thông tin này đã được gửi đến đại tá Mai Xuân Chiến, Phó chính ủy Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Đồng Nai, và nhanh chóng, Bob và Martin đã đồng ý sang Việt Nam để trực tiếp chỉ ra vị trí của hố chôn.
Đúng không đầy nửa năm sau, vào ngày 17/4/2017, lực lượng tìm kiếm đã tìm thấy hố chôn tập thể của 150 chiến sĩ Tiểu đoàn 1, Tiểu đoàn 2 thuộc Trung regiment 4, Sư đoàn 5 và Đại đội đặc công Biên Hòa, những người đã hy sinh trong chiến dịch Tết Mậu Thân 1968. Sự kiện này đã trở thành bước ngoặt quan trọng trong việc sử dụng không ảnh để tìm kiếm các hố chôn tập thể trong chiến tranh của ông Thắng.
Ông Thắng đã và đang sử dụng không ảnh để tìm kiếm các hố chôn tập thể trong chiến tranh Việt Nam. Với hàng chục nghìn không ảnh và bản đồ trong tay, ông tập trung vào việc tìm kiếm các hố chôn tập thể vốn xuất hiện sau những giao tranh của đôi bên. Quá trình xử lý không ảnh đòi hỏi sự kết hợp của kỹ thuật, công nghệ, kiến thức lịch sử và lời kể của nhân chứng.
Đến nay, đã có khoảng 600 liệt sĩ ở nhiều hố chôn tập thể khắp các chiến trường được tìm thấy từ dữ liệu của ông và bạn bè cung cấp. Tuy nhiên, ông Thắng cho biết số mộ được tìm thấy chỉ tương ứng 20-30% so với số hồ sơ đang thu thập, và điều này ông xem là “con số quá ít và nhiều day dứt”.
Đại tá Mai Xuân Chiến, người gắn bó với ông Thắng từ sự kiện sân bay Biên Hòa, đánh giá cao nỗ lực của ông Thắng. Ông cho rằng không phải ai cũng có thể làm được như Thắng, một công dân bình thường nhưng sẵn sàng bỏ công việc, tiền bạc, gác lại chuyện gia đình để lên đường bất cứ lúc nào có manh mối.
Ông Thắng và cộng sự đã giúp mở ra hướng đi mới trong tìm kiếm mộ liệt sĩ, đó là kết hợp giữa dữ liệu Mỹ – Việt, tiếp nhận thông tin từ nhân chứng là những cựu binh bên kia chiến tuyến và tính chính xác, khoa học của không ảnh lịch sử.