Trong thời đại công nghệ số hiện nay, việc ứng dụng công nghệ vào bảo tồn và phát huy di sản văn hóa đã trở thành một hướng đi quan trọng và mang tính cấp thiết đối với Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII. Sự kết hợp giữa công nghệ và di sản văn hóa không chỉ giúp bảo vệ những giá trị truyền thống của thành phố ngàn năm văn hiến mà còn giúp lan tỏa những giá trị đó đến với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Di sản văn hóa của Hà Nội vốn dĩ rất phong phú và đa dạng, từ những công trình kiến trúc cổ kính cho đến những hiện vật lịch sử quý giá. Những di sản này không chỉ là biểu tượng của một thời kỳ lịch sử đã qua mà còn là nguồn cảm hứng và tự hào của người dân Thủ đô. Tuy nhiên, để những di sản này không chỉ tồn tại trong quá khứ mà còn sống mãi với hiện tại và tương lai, việc ứng dụng công nghệ vào công tác bảo tồn và phát huy di sản là hết sức cần thiết.

Công nghệ số đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phục dựng các giá trị di sản văn hóa. Một trong những ý tưởng đáng chú ý là xây dựng một bảo tàng số về lịch sử Thăng Long – Hà Nội. Tại đây, mọi tư liệu và hiện vật lịch sử sẽ được số hóa và trình bày một cách sinh động, thông qua các công cụ kỹ thuật số hiện đại. Điều này không chỉ giúp bảo tồn và giới thiệu di sản văn hóa một cách rộng rãi mà còn thu hút được nhiều người, đặc biệt là các em học sinh và sinh viên, những người có thể tương tác và khám phá di sản văn hóa một cách thú vị và trực quan.

Bên cạnh việc số hóa di sản, công nghệ thực tế ảo (VR) cũng mở ra một phương thức mới để trải nghiệm di tích. Thông qua VR, du khách và người dân có thể ‘du hành thời gian’ về quá khứ và chứng kiến không gian di tích được phục dựng sống động như thật. Đồng thời, họ có thể nghe những câu chuyện lịch sử chân thực, qua đó hiểu rõ hơn về giá trị và ý nghĩa của di sản văn hóa.

Ngoài ra, việc phát triển các ứng dụng di động dẫn đường và thuyết minh di sản đa ngôn ngữ cũng là một giải pháp thiết thực và thông minh. Với một chiếc điện thoại thông minh, bất cứ ai cũng có thể dễ dàng khám phá các di tích và hiểu rõ câu chuyện đằng sau mỗi hiện vật và địa danh. Điều này không chỉ tiện lợi cho du khách nước ngoài mà còn giúp người dân địa phương tiếp cận di sản văn hóa của mình một cách dễ dàng hơn.

Người dân Thủ đô tin rằng, khi công nghệ được ứng dụng một cách thông minh và có chiến lược, di sản văn hóa của Hà Nội sẽ không chỉ được bảo vệ tốt hơn mà còn được ‘làm sống lại’ trong tâm hồn của thế hệ hôm nay và mai sau. Đây là cách biến những giá trị nghìn năm tuổi thành động lực phát triển mới và khẳng định vị thế của Hà Nội là một Thủ đô hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc văn hóa. Với sự kết hợp giữa công nghệ và di sản văn hóa, Hà Nội có thể trở thành một điểm đến hấp dẫn không chỉ về văn hóa mà còn về công nghệ và sáng tạo.

Ứng dụng công nghệ vào bảo tồn và phát huy di sản văn hóa không chỉ là một hướng đi mới mà còn là một nhiệm vụ quan trọng trong việc xây dựng và phát triển Hà Nội trong thời kỳ mới. Thông qua việc phát huy sức mạnh của công nghệ, Hà Nội có thể tiếp tục khẳng định vị thế của mình là một thành phố văn hiến, hiện đại và bền vững.

Trong bối cảnh nhiều di tích cổ đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong công tác bảo tồn, việc ứng dụng kỹ thuật in rập thủ công đã nổi lên như một giải pháp sáng tạo và hiệu quả. Tại chùa Keo Hành Thiện, một trong những công trình Phật giáo cổ tiêu biểu của vùng đồng bằng Bắc Bộ, kỹ thuật này đã được sử dụng để lưu giữ lại các chi tiết, hoa văn, họa tiết và chữ khắc trên các bức phù điêu, bia đá và cấu kiện gỗ.

Chùa Keo Hành Thiện không chỉ là một trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng mà còn là nơi chứa đựng kho tàng văn hóa kiến trúc độc đáo, gắn liền với Thiền sư Dương Không Lộ, vị Quốc sư thời Lý. Trải qua hàng trăm năm, nơi đây vẫn bảo lưu được nhiều hạng mục kiến trúc nghệ thuật truyền thống thời Lê – Nguyễn, với hệ thống phù điêu, hoa văn chạm khắc và bia ký có giá trị lịch sử, mỹ thuật đặc biệt.

Tuy nhiên, như nhiều di tích cổ khác, Chùa Keo Hành Thiện cũng đang đối mặt với những thách thức lớn trong công tác bảo tồn, do tác động của thời gian, môi trường và hoạt động con người. Những chi tiết chạm khắc quý trên bộ khung kiến trúc gỗ như hình linh thú, lân nghê, hoa lá thiêng,… cho đến các mảng chạm trên đá đang đứng trước nguy cơ dần bị bào mòn, xuống cấp.

Trước thực trạng đó, năm 2023, một dự án Số hóa di sản làng Hành Thiện quy mô đã và đang được triển khai tại đây, với sự tham gia của các chuyên gia bảo tồn, các nhà nghiên cứu, kiến trúc sư, nghệ nhân và đội ngũ công nghệ. Dự án không chỉ nhằm mục đích bảo tồn di tích mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm văn hóa mới mẻ cho cộng đồng.

Một trong những hoạt động nổi bật của dự án là triển lãm “Hành Thiện 200 năm danh xưng”, tổ chức nhân dịp kỷ niệm hai thế kỷ ngôi làng mang tên Hành Thiện. Triển lãm đã trưng bày nhiều bản rập văn bia cổ, tranh ký họa, tranh ảnh tư liệu gốc về chùa Keo và các sản phẩm văn hóa được hình thành từ tư liệu in rập, thu hút sự quan tâm đặc biệt của người dân địa phương và du khách.

In rập là phương pháp lưu giữ chính xác những chi tiết gốc, đồng thời tạo nên một lối tiếp cận giàu cảm xúc và thẩm mỹ với di sản. Mỗi bản rập thủ công trở thành sợi dây kết nối giữa hiện vật và cộng đồng, giữa nghệ thuật cổ truyền và công nghệ hiện đại.

Không chỉ tại chùa Keo Hành Thiện, kỹ thuật in rập thủ công còn được chuyển thể thành một hoạt động giáo dục, nghệ thuật, truyền cảm hứng đến cộng đồng tại Quần thể Danh thắng Tràng An. Tại đây, du khách có thể tận tay thực hiện một bản in rập truyền thống trên giấy dó, từ khâu pha màu, đặt khuôn, dùng con rập bọc vải và con lăn để in rập tranh.

Qua hoạt động này, không chỉ giúp du khách hiểu hơn về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật truyền thống, mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm văn hóa mới mẻ, nơi mà di sản trở nên gần gũi và sống động hơn. Mỗi bản in rập đều là “độc bản” bởi mỗi thao tác, mỗi lần chạm mực, mỗi sắc độ màu đều mang dấu ấn cá nhân, ghi lại những khoảnh khắc sáng tạo khác nhau của mỗi người.

Có thể thấy, khi được thiết kế phù hợp, in rập, từ một kỹ thuật bảo tồn khoa học, có thể trở thành phương thức truyền tải, lan tỏa văn hóa sống động, bền vững. Mỗi bản tranh nhỏ là một lát cắt của ký ức văn hóa, góp phần đưa di sản đến gần hơn với đời sống thường nhật. Trải nghiệm bằng tay, hiểu bằng tâm và mang đến những giá trị đích thực, đó là hành trình “chạm tay vào di sản” theo đúng nghĩa.

Thủ đô Hà Nội vừa thông qua một Nghị quyết quan trọng về việc thành lập và phát triển các khu vực thương mại và văn hóa. Đây là một bước tiến đáng kể trong việc tìm kiếm sự cân bằng giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển kinh tế, đồng thời mở ra những cơ hội mới cho cả doanh nghiệp và người dân.

Nghị quyết này tập trung vào việc tạo ra các khu phát triển thương mại và văn hóa tại những vị trí có lợi thế về thương mại và không gian văn hóa. Đặc biệt, các khu vực được định hướng phát triển theo mô hình TOD (đô thị định hướng giao thông công cộng) sẽ được ưu tiên. Các khu phát triển này sẽ hoạt động dựa trên nguyên tắc tự nguyện, tự quản, và bảo đảm sự đồng thuận của đa số các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, và người dân trong khu vực.

Mục tiêu chính của Nghị quyết là kết hợp hài hòa giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển kinh tế. Hà Nội kỳ vọng rằng, thông qua Nghị quyết này, các khu vực như khu phố cổ, làng nghề truyền thống, và không gian văn hóa gắn liền với di tích lịch sử sẽ được phát triển, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, tổ chức, và cá nhân tham gia vào việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Nhiều doanh nghiệp và chuyên gia đã đánh giá cao Nghị quyết này, cho rằng nó có tiềm năng khơi thông dòng chảy của kinh tế di sản, tạo ra những cơ hội mới cho cả doanh nghiệp và người dân. Tuy nhiên, để hiện thực hóa được tầm nhìn này, sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng, và giới nghiên cứu là điều cần thiết.

Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa cần được thực hiện một cách sáng tạo, không chỉ dựa vào ngân sách Nhà nước mà còn cần huy động nguồn lực từ xã hội. Di sản văn hóa chỉ thực sự “sống” khi được tiếp tục kể lại bằng ngôn ngữ mới của thời đại, thông qua các sản phẩm dịch vụ, du lịch, sáng tạo nghệ thuật, và các hoạt động thương mại mang tính bản địa.

Tóm lại, Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa của Hà Nội đã mở ra một hướng đi mới trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế. Việc triển khai Nghị quyết này đòi hỏi sự hợp tác và nỗ lực của tất cả các bên liên quan để đạt được mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ nguồn tài nguyên kinh tế không thể tái tạo.

Để biết thêm thông tin về Nghị quyết này, vui lòng truy cập https://www.hanoi.gov.vn hoặc liên hệ trực tiếp với cơ quan chức năng của thành phố Hà Nội.

Di tích lịch sử cấp tỉnh, đình Đô Mỹ tọa lạc tại xã Tống Sơn, tỉnh Thanh Hóa, đang đứng trước nguy cơ đổ sập do sự xuống cấp nghiêm trọng sau gần 200 năm tồn tại. Để cứu nguy cho di tích này, dự án tu bổ, tôn tạo đã được triển khai với tổng mức đầu tư hơn 14,6 tỷ đồng. Được xây dựng từ giữa thế kỷ XIX, ban đầu đình Đô Mỹ được dùng để thờ Thành hoàng Thái úy Tô Hiến Thành, cùng với hai vị Đô Bá và Nguyễn Thận Xuân.

Năm 1996, đình Đô Mỹ được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh và nằm ở xã Hà Tân cũ, nay là xã Tống Sơn. Trải qua thời gian dài, công trình gỗ bề thế này đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Người dân địa phương đã nhiều lần đề nghị các cấp có thẩm quyền sớm xem xét để tôn tạo, tu bổ nhưng chưa có kinh phí. Sau nhiều lần nâng lên, đặt xuống, dự án tu bổ, tôn tạo di tích đình Đô Mỹ đã được phê duyệt vào tháng 5/2025.

Công trình được khởi công vào tháng 6/2025 và dự kiến hoàn thành, đưa vào sử dụng trước Tết Nguyên đán 2026. Đối với các công trình văn hóa, việc phục dựng, tôn tạo phải giữ được yếu tố gốc, các nét họa tiết, hoa văn đặc trưng của công trình gắn với thời kỳ lịch sử. Bà Phan Thị Lan, Phó Chủ tịch UBND xã Tống Sơn, cho hay: “Đình Đô Mỹ là một công trình kiến trúc tiêu biểu của thời Nguyễn, mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống.”

“Việc đình được tu bổ là sự kiện lớn, mang lại niềm vui, sự phấn khởi cho hàng nghìn người dân trong vùng. Mọi người mong mỏi công trình được hoàn thành đúng tiến độ, vừa bảo tồn di sản, vừa phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống hiện nay,” bà Lan nói. Để bảo tồn nguyên trạng kiến trúc gốc, trước khi hạ giải, các đơn vị có chuyên môn của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Thanh Hóa, cùng với đại diện người dân, chính quyền, đơn vị thi công đã lập biên bản, quay clip, chụp ảnh từng nét hoa văn, họa tiết.

Đình Đô Mỹ không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh, đình còn là biểu tượng của truyền thống và lịch sử quê hương. Việc nâng cấp đình không chỉ góp phần bảo tồn di sản mà còn thể hiện sự quan tâm của chính quyền tới đời sống tinh thần của nhân dân. Hiện nay, đơn vị thi công đang dọn dẹp mặt bằng, lấy cốt, phân loại các phiến đá còn sử dụng được, các phiến hư hỏng thì đặt đơn vị đục, đẻo cho đúng kích cỡ.

Phần trụ cột bằng lim cũng được đo kỹ càng để khi thay thế đảm bảo chất lượng, chủng loại. Công trình tu bổ, tôn tạo đình Đô Mỹ là một dự án quan trọng không chỉ giúp bảo tồn di tích lịch sử mà còn góp phần phát triển du lịch, tăng cường nhận thức về giá trị văn hóa và lịch sử của địa phương. Mong rằng dự án sẽ được hoàn thành đúng tiến độ, mang lại niềm vui cho người dân và góp phần bảo tồn di sản văn hóa của tỉnh Thanh Hóa.

Ngày 25/7, tại Nhà văn hóa xóm Dìa Trên, xã Quảng Uyên, Ban Quản lý Công viên địa chất Non nước Cao Bằng đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức một hội nghị tập huấn chuyên sâu về bảo tồn di sản gắn với phát triển du lịch bền vững cho cộng đồng. Sự kiện này đã thu hút sự tham gia của 64 hộ dân sinh sống tại làng giấy bản Dìa Trên.

Các nội dung tập huấn tập trung vào vai trò quan trọng của cộng đồng trong bảo tồn di sản, kỹ năng phát triển du lịch cộng đồng gắn với làng nghề truyền thống, cũng như cách thức khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa để phục vụ cho sự phát triển kinh tế – du lịch địa phương. Ngoài ra, chương trình cũng hướng dẫn việc sắp xếp không gian làng nghề tại các hộ gia đình và công tác phát huy giá trị làng nghề gắn với phát triển du lịch.

Hoạt động này nằm trong chuỗi các hoạt động triển khai nhiệm vụ phát triển không gian di sản thuộc Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng năm 2025. Mục tiêu của chương trình là nâng cao nhận thức và năng lực cho người dân địa phương trong việc bảo vệ và khai thác hiệu quả các di sản văn hóa, lịch sử và tự nhiên của địa phương, từ đó hướng tới xây dựng mô hình du lịch cộng đồng gắn với làng nghề truyền thống tại địa phương.

Thông qua hội nghị tập huấn, người dân địa phương đã được trang bị những kiến thức và kỹ năng cần thiết để bảo tồn và phát huy giá trị của làng nghề truyền thống, đồng thời khai thác hiệu quả các tiềm năng du lịch của địa phương. Điều này không chỉ góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương mà còn giúp bảo vệ và phát huy giá trị của di sản văn hóa và lịch sử của dân tộc.

Trước đó, tỉnh Cao Bằng đã tích cực triển khai các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng. Với những nỗ lực không ngừng, tỉnh Cao Bằng đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong việc bảo tồn và phát triển du lịch bền vững, góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

Chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng đang trở thành xu hướng tất yếu đối với các bảo tàng trên thế giới, nhằm hiện đại hóa công tác bảo tồn, tăng cường khả năng tiếp cận di sản và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số. Tại Việt Nam, các bảo tàng cũng cần thiết phải có một phòng chuyển đổi số để góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn di sản một cách bền vững, thu hút công chúng thế hệ mới và hội nhập quốc tế.

TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã chia sẻ quan điểm này trong chuyến đi học tập và trao đổi kinh nghiệm bảo tồn di sản tại Ba Lan. Ông cho rằng việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng hiện đại. Theo kinh nghiệm của Ba Lan, một quốc gia có hệ thống bảo tàng hiện đại và năng động bậc nhất Đông Âu, phòng chuyển đổi số tại các bảo tàng đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ chuyên biệt, bao gồm: số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, đăng tải nội dung lên các nền tảng số, phục vụ cho công tác in ấn, xuất bản, cũng như truyền thông và nghiên cứu.

Một điểm đáng chú ý là tất cả các bảo tàng tại Ba Lan đều được trang bị studio chụp ảnh chuyên nghiệp có diện tích lớn, hệ thống ánh sáng chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại với độ phân giải cao. Đây chính là nơi thực hiện việc số hóa chi tiết từng hiện vật, từng tác phẩm nghệ thuật với tiêu chuẩn kỹ thuật cao, đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số. Sau khi hoàn tất khâu chụp ảnh và xử lý hình ảnh, dữ liệu được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa, đây là quá trình lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh, tư liệu của bảo tàng.

Quá trình này là nền tảng quan trọng để chia sẻ hình ảnh các hiện vật đến với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, tại Việt Nam hiện nay, hầu hết các bảo tàng vẫn vận hành theo mô hình truyền thống và chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Các chuyên gia cho rằng, nếu không có bước nhảy về công nghệ, bảo tàng sẽ tiếp tục lùi lại phía sau, không bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng.

Một rào cản lớn là hầu hết các bảo tàng tại Việt Nam chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Việc số hóa hiện vật, nếu có, thường được thực hiện rời rạc, dưới dạng các dự án ngắn hạn, thuê ngoài. Điều này khiến dữ liệu thiếu đồng bộ, không bảo mật, khó duy trì và không phát huy được giá trị về lâu dài. Do đó, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết, nhằm tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng từng bước hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản, bền vững.

Việc thành lập phòng chuyển đổi số không còn là sự lựa chọn, mà là một yêu cầu cấp thiết đối với các bảo tàng ở Việt Nam, nhằm hiện đại hóa công tác bảo tồn, tăng cường khả năng tiếp cận di sản và từng bước hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số. Với sự hỗ trợ của công nghệ, các bảo tàng tại Việt Nam có thể bắt kịp với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới và đáp ứng nhu cầu tiếp cận di sản của công chúng.