Thế hệ Gen Z, những người sinh ra từ năm 1997 đến 2012, đang trở thành tâm điểm của sự chú ý với sự nhạy bén về công nghệ và tư duy mở. Tuy nhiên, một thực tế đang khiến nhiều người lo ngại: nhiều cá nhân thuộc thế hệ này dường như đang rơi vào tình trạng “lười làm nhưng tiêu xài giỏi”. Một ví dụ điển hình là Trung, cháu tôi, 23 tuổi, tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin gần một năm nhưng vẫn chưa có công việc ổn định.

Trung đã từng làm việc tại một trường THCS nhưng chỉ sau hai tháng đã quyết định nghỉ việc với lý do “buồn, nhàm chán”. Sau đó, chị gái tôi đã xin việc ở một công ty tài chính cho Trung, nhưng chỉ hơn một tháng, cháu đã nghỉ việc với lý do “áp lực quá làm không nổi”. Trong khi việc kiếm tiền đang trở nên khó khăn, Trung lại tiêu tiền một cách dễ dàng. Cứ 2-3 ngày, chị gái tôi lại phải chuyển tiền vào tài khoản của cháu.

Thay vì tiết kiệm hay chi tiêu hợp lý khi vẫn còn phụ thuộc vào tài chính của gia đình, Trung lại chọn cách tận hưởng cuộc sống một cách ung dung. Cháu thường xuyên khoe với bạn bè về việc “tận hưởng cuộc sống” và cho rằng đi làm là điều không cần thiết. Phong cách sống của Trung bao gồm những quán café sang trọng, nhà hàng Hàn, Nhật đắt đỏ, và các buổi “quẩy” tại bar, pub vào cuối tuần.

Không chỉ xin tiền tiêu xài, Trung còn xin mẹ đầu tư bộ máy chơi game xịn xò gần cả 100 triệu đồng, với lý do “con phải thoải mái đầu óc mới đi làm kiếm tiền được”. Hành động này cho thấy sự thiếu trách nhiệm với tiền bạc của Trung, cũng như sự vô tâm, vô cảm trước gánh nặng tài chính mà cha mẹ phải gánh.

Thực trạng này không chỉ dừng lại ở Trung mà nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng một bộ phận Gen Z có xu hướng coi trọng trải nghiệm hơn tích lũy tài sản. Họ sẵn sàng chi trả cho những trải nghiệm ngắn hạn như du lịch, ẩm thực cao cấp, hay các thiết bị công nghệ mới nhất để bắt kịp xu hướng. Tuy nhiên, nếu họ không có việc làm, thu nhập ổn định và biết cách quản lý tài chính, thì việc tiêu xài này sẽ trở thành một vấn đề đáng báo động.

Một năm qua, cuộc sống của Trung như “tầm gửi”: ban ngày chẳng ai thấy mặt, đến khi mọi người đi ngủ thì mới mò xuống ăn, sau đó lại vùi đầu vào thế giới ảo với game online thâu đêm. Lối sống này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, mà còn khiến Trung bỏ lỡ những cơ hội để phát triển bản thân. Sự chiều chuộng “bất chấp” của chị tôi, dù biết cả nhà ai cũng “ngứa mắt”, chỉ càng củng cố thêm thói quen sống dựa dẫm và thiếu trách nhiệm của cháu.

“Lười làm nhưng tiêu xài giỏi” của một bộ phận Gen Z đang phản ánh một vấn đề lớn hơn về giáo dục gia đình hay chỉ là giai đoạn “lười, ký sinh” tạm thời của một thế hệ lớn lên trong điều kiện quá đủ đầy? Điều này cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc để Gen Z có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình, trở thành những cá nhân tự lập và đóng góp tích cực cho xã hội.

Diễn đàn “Ý kiến GEN Z” – Không gian để sẻ chia

Mỗi thế hệ đều có tiếng nói riêng. Gen Z – người trẻ giữa thế giới nhiều chuyển động – cũng có những suy nghĩ, cảm xúc, trăn trở về các vấn đề trong cuộc sống. Diễn đàn “Ý kiến gen Z – không gian để sẻ chia” là nơi lắng nghe những góc nhìn ấy – một không gian để nói điều mình nghĩ, viết điều mình cảm nhận. Đây còn là nhịp cầu đối thoại giữa gen Z với các thế hệ đi trước để hiểu nhau hơn, đồng hành cùng nhau tốt hơn.

Nếu có điều muốn sẻ chia, bạn có thể gửi bài từ 600-800 từ đến: ykiengenz@baophunu.org.vn.

Một phụ nữ ở TP.HCM đã chia sẻ cách chi tiêu thực tế của gia đình 3 người với ngân sách giới hạn 14 triệu đồng/tháng. Gia đình chị Lan Anh, 36 tuổi, bao gồm chồng làm tài xế công nghệ và chị làm kế toán cho một công ty xuất nhập khẩu. Thu nhập bình quân của cả hai khoảng 14 triệu đồng/tháng, có tháng hơn, có tháng hụt.

Chị Lan Anh từng nghĩ rằng sống ở thành phố mà không kiếm được 20 triệu thì dễ thở sao nổi. Tuy nhiên, sau 3 năm áp dụng cách chia tiền theo nhóm nhu cầu và điều chỉnh linh hoạt từng tuần, gia đình chị vẫn đủ ăn, con vẫn học tốt và vẫn có khoản để dành nhỏ hàng tháng.

Trước đây, chị Lan Anh luôn trong trạng thái lo thiếu và không biết tiền đi đâu. Nhưng sau khi áp dụng cách chia tiền, mọi thứ đã thay đổi. Chị chia thu nhập theo nhóm chi tiêu cụ thể: tiền nhà và điện nước 3.500.000 đồng, ăn uống và chợ búa 4.800.000 đồng, học phí và sữa cho con 2.500.000 đồng, giao thông và điện thoại 1.000.000 đồng, dự phòng và tiết kiệm 2.000.000 đồng.

Chị Lan Anh cũng chia sẻ bí quyết sống ổn: không ăn hàng, không lãng phí chợ búa. Chị tự nấu ăn ở nhà, vừa rẻ vừa kiểm soát được khẩu phần. Thực đơn tuần của gia đình chị xoay vòng khoảng 15 món, chia đều đạm, rau, canh. Mỗi bữa gia đình 3 người ăn ngon trong khoảng 45.000 – 60.000 đồng.

Tiền dự phòng giúp chị bớt lo từng tháng. 2 triệu đồng/tháng được chia đều: 1 triệu gửi tiết kiệm online kỳ hạn linh hoạt, 1 triệu để trong tài khoản phụ cho các khoản phát sinh.

Chị Lan Anh khẳng định rằng sống ổn không có nghĩa là sống thiếu. Vẫn có 1-2 buổi đi công viên, ăn vặt cuối tuần. Nhưng mọi chi tiêu đều có kế hoạch, có giới hạn. Con chị đi học đúng giờ, ăn đủ chất, có sách vở và cả tiền tiết kiệm đầu năm.

Gợi ý nhỏ nếu bạn có thu nhập 14 triệu/tháng: chia tiền thành 5 nhóm chi tiêu cố định, tách tài khoản tiết kiệm và đặt lịch chuyển khoản tự động, lập thực đơn 7 ngày, đi chợ 2-3 lần/tuần là đủ, có một khoản nhỏ cho vui chơi hoặc linh hoạt, để tránh ‘bùng nổ’ chi tiêu.

Sau 3 năm duy trì cách chi tiêu này, chị Lan Anh không còn lo thiếu hụt, không còn áp lực cuối tháng. Và điều chị thấy quý nhất là: tiền không kiểm soát được thì mệt – nhưng kiểm soát được rồi thì sống rất dễ chịu.