Ngày 24 tháng 7, Báo Tiền Phong đã tổ chức một buổi tọa đàm với chủ đề ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’. Buổi tọa đàm này có sự tham gia của nhiều chuyên gia và khách mời, với mục đích chính là khẳng định vai trò và vị thế của ngành công nghệ vũ trụ trong thời đại hiện nay, đồng thời nhận diện và thảo luận về những thách thức và khó khăn mà ngành này đang đối mặt.

Nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, đã có bài phát biểu khai mạc tại buổi tọa đàm. Ông nhấn mạnh rằng trong thế kỷ XXI, công nghệ vũ trụ không còn là lĩnh vực giới hạn trong các chương trình khám phá không gian của một số ít quốc gia. Thay vào đó, ngành công nghệ này đã trở thành một trụ cột chiến lược của nhiều nền kinh tế hiện đại, với các ứng dụng thiết thực trong đời sống hàng ngày như dự báo thời tiết, phòng chống thiên tai, viễn thông, nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quy hoạch đô thị, logistics, cũng như trong lĩnh vực an ninh – quốc phòng.

Ông Sưởng cũng dẫn báo cáo mới nhất của Space Foundation, theo đó kinh tế vũ trụ toàn cầu năm 2024 đã đạt gần 613 tỷ USD và dự kiến sẽ vượt mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Kết quả này cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng và tiềm năng to lớn của ngành công nghệ vũ trụ. Mặc dù công nghệ vũ trụ tại Việt Nam còn ở giai đoạn đầu phát triển, nhưng theo ông Sưởng, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng. Ông tin rằng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cùng nỗ lực của các cơ quan, doanh nghiệp và đội ngũ khoa học công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có thể từng bước làm chủ công nghệ vũ trụ.

Điều này sẽ giúp đất nước đóng góp thiết thực vào sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh và nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Ông Sưởng cũng hy vọng rằng thông qua buổi tọa đàm, các chuyên gia và khách mời sẽ chia sẻ những kinh nghiệm và ý tưởng mới, nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ vũ trụ tại Việt Nam.

Trong buổi tọa đàm, các chuyên gia đã thảo luận về những cơ hội và thách thức trong phát triển công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Họ cũng đưa ra đề xuất về các cơ chế chính sách và mô hình hợp tác hiệu quả nhằm thúc đẩy hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, với sự tham gia mạnh mẽ của lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng việc phát triển công nghệ vũ trụ không chỉ là vấn đề của các cơ quan nhà nước, mà còn cần sự tham gia của các doanh nghiệp và tổ chức xã hội.

Thông qua buổi tọa đàm, Báo Tiền Phong hy vọng sẽ góp phần nâng cao nhận thức của xã hội về tầm quan trọng của công nghệ vũ trụ, đồng thời kêu gọi sự hỗ trợ và tham gia của các bên liên quan để thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ này tại Việt Nam. Báo Tiền Phong sẽ tiếp tục là cầu nối giữa các chuyên gia, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước, để cùng nhau đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới cho đất nước.

Việt Nam có tiềm năng to lớn để phát triển trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ nếu biết cách tận dụng cơ hội và khắc phục các thách thức. Các chuyên gia quốc tế đã chia sẻ kinh nghiệm và đưa ra các khuyến nghị nhằm giúp Việt Nam vươn lên trong lĩnh vực này.

Tại tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức, TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ về kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Quá trình phát triển bộ cảm biến để theo dõi lò phản ứng hạt nhân đã giúp các nhà khoa học tại đây linh hoạt chuyển hướng sang sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời.

Từ nền tảng siêu dẫn ban đầu, Saclay đã tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn. TS Quang nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, các nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), lại cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó để phát triển khoa học một cách thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng điểm mạnh lớn nhất của Việt Nam chính là con người.

Để thu hút nhân tài, Việt Nam cần tạo ra một môi trường thông thoáng và tự do. Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có.

TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc mở rộng hợp tác quốc tế và tăng cường đầu tư cho nghiên cứu cơ bản. Việc hợp tác với các nước tiên tiến và các tổ chức vũ trụ quốc tế sẽ giúp Việt Nam tiếp cận được với những công nghệ mới và kinh nghiệm quản lý tiên tiến.

Ngoài ra, Việt Nam cũng cần chú trọng vào việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Việc tạo ra một môi trường làm việc thuận lợi và hỗ trợ các nhà nghiên cứu sẽ giúp Việt Nam thu hút và giữ chân nhân tài.

Tóm lại, với sự quan tâm và đầu tư đúng đắn, Việt Nam có thể vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Việc tạo môi trường tự do cho nhà khoa học, mở rộng hợp tác quốc tế và đầu tư cho nghiên cứu cơ bản sẽ là những bước đi quan trọng để đạt được mục tiêu này.

Công nghệ vũ trụ đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của chúng ta. Việc ứng dụng công nghệ vũ trụ tại Việt Nam đã trở nên phổ biến và đa dạng, không còn giới hạn trong một số lĩnh vực cụ thể. Các ngành như viễn thông, định vị dẫn đường, viễn thám đã tận dụng công nghệ vũ trụ để phục vụ quản lý tài nguyên, giám sát rừng, đo đạc bản đồ và trồng trọt.

Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhận định rằng công nghệ vũ trụ đã hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực tại Việt Nam. Ông cho rằng, giống như không khí, chúng ta sử dụng công nghệ vũ trụ hàng ngày nhưng đôi khi không nhận ra. Không chỉ các bộ, ngành, nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng cũng đã ứng dụng công nghệ này vào thực tiễn. 심지어 khối tư nhân cũng bắt đầu tham gia mạnh mẽ, tạo nên làn sóng chuyển động tích cực từ nhà nước sang thị trường.

Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức cần phải vượt qua để phát triển công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Hạ tầng công nghệ còn yếu, đầu tư chưa bài bản, thiếu sự phối hợp giữa các bộ ngành và chưa có chiến lược phát triển dài hơi. Ngoài ra, việc vận hành hệ thống dữ liệu vệ tinh đòi hỏi kiến thức đa ngành nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao lại đang thiếu nghiêm trọng.

Cục Viễn thám Quốc gia kiến nghị Chính phủ cần có chính sách thu hút, giữ chân nhân tài, đầu tư hạ tầng công nghệ một cách căn cơ để ngành vũ trụ Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội. PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho rằng muốn phá vỡ rào cản và thúc đẩy sự phát triển, Việt Nam cần một chiến lược phát triển vũ trụ dài hạn, không chỉ dừng ở mốc 10 năm mà phải nhìn tới 2040-2050.

Vũ trụ không chỉ là lĩnh vực khoa học – công nghệ chiến lược mà đang trở thành một ngành kinh tế đầy tiềm năng. Kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo sẽ đạt quy mô 1.400 tỉ USD vào năm 2030, với sự đầu tư mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Việt Nam cần xác lập vị trí trong bức tranh này, không chỉ bằng ứng dụng vệ tinh, viễn thông mà còn thông qua các dịch vụ, sản phẩm công nghiệp phụ trợ và giáo dục khoa học.

Để đột phá, cần đưa công nghệ địa không gian vào chương trình chuyển đổi số quốc gia như một ‘lớp nền’ của hệ thống số. Đồng thời, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm khi sai lệch thông tin do công nghệ cũ để khuyến khích áp dụng dữ liệu mới. Bên cạnh đó, các chương trình phổ cập kiến thức vũ trụ cho học sinh, sinh viên và cán bộ công quyền cũng cần được triển khai rộng khắp.