Xử lý tài sản công dôi dư sau sáp nhập: Đột phá từ chính sách đến thực thi

Sau khi thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính, nhiều bộ máy đã được tinh gọn, nhưng hàng nghìn tỷ đồng tài sản công dôi dư vẫn đang trong tình trạng bỏ không, chờ xử lý. Không ít trong số đó là các trụ sở nằm ở vị trí đắc địa, có thể tạo ra giá trị phát triển lớn nếu được khai thác hiệu quả. Tuy nhiên, sự chậm trễ, lúng túng trong tổ chức thực hiện, thậm chí buông lỏng quản lý, đang khiến những tài sản quý giá ấy trở thành gánh nặng.

Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo quyết liệt, yêu cầu các địa phương triển khai việc rà soát, xử lý tài sản công đúng nguyên tắc, đồng bộ, không được chậm trễ. Bộ Tài chính cũng đã vào cuộc quyết liệt, trình Quốc hội sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng tài sản công; ban hành 11 văn bản quy phạm pháp luật, tập trung vào hệ thống tiêu chuẩn, định mức – nền tảng để đánh giá và sắp xếp nhà, đất thuộc sở hữu nhà nước.

Tuy nhiên, để thực sự tạo đột phá, những nút thắt pháp lý, tâm lý và tổ chức cần được tháo gỡ dứt điểm. Các địa phương cần chủ động rà soát, báo cáo sớm danh mục tài sản cần xử lý, tránh tình trạng xử lý hình thức, đùn đẩy trách nhiệm. Từ trung ương đến địa phương, nhiều tỉnh, thành phố đã chủ động rà soát, báo cáo sớm danh mục tài sản cần xử lý. Tại Bắc Giang, Cao Bằng, Hưng Yên, Hải Phòng, đã có những chuyển động tích cực trong việc xử lý tài sản công dôi dư.

Vẫn còn những khó khăn, vướng mắc cần được tháo gỡ. Các địa phương phản ánh nhiều khó khăn: chưa xác lập được quyền sở hữu tài sản do cơ quan trung ương để lại; còn lúng túng trong phân loại tài sản; vướng mắc pháp lý giữa Luật Đất đai, Luật Ngân sách nhà nước và Luật Tài sản công; thiếu nhân lực chuyên trách ở cấp cơ sở; tâm lý e ngại trách nhiệm, sợ sai và tình trạng thừa – thiếu cục bộ.

Bộ Tài chính đã đề nghị từng địa phương báo cáo chính thức số liệu chi tiết về tài sản dôi dư sau 90 ngày thực hiện. Cục trưởng Cục Quản lý công sản, Bộ Tài chính cho biết, sẽ tiếp tục đồng hành, phối hợp chặt chẽ với các địa phương để tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc mới phát sinh trong quá trình sắp xếp, xử lý tài sản công.

Khoảng thời gian 90 ngày không phải là để chờ đợi hay xử lý cho có, mà là thời điểm vàng để các địa phương thể hiện năng lực điều hành, tinh thần trách nhiệm và dám hành động vì lợi ích chung. Mỗi tài sản công được xử lý hiệu quả không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách, mà còn là một minh chứng cho việc kiểm soát tốt quyền lực, chặn đứng tình trạng hợp thức hóa sai phạm.

Có thể thấy, xử lý tài sản công dôi dư không chỉ là công việc hành chính, mà còn là phép thử về năng lực tổ chức, tinh thần trách nhiệm và sự liêm chính của từng cấp chính quyền. Trung ương đã hành động quyết liệt, ban hành đầy đủ công cụ pháp lý. Nếu địa phương không vào cuộc tương xứng, tài sản sẽ tiếp tục thất thoát, thậm chí bị hợp thức hóa trong sai phạm.

Việc xử lý hiệu quả tài sản công dôi dư không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách, tránh lãng phí, mà còn mở ra cơ hội khai thác lại tài sản công cho các mục tiêu phát triển, phục vụ nhân dân.

Việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính đã dẫn đến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc ghi địa chỉ trên nhãn hàng hóa. Theo Nghị định 43/2017 về ghi nhãn hàng hóa, nội dung trên nhãn bắt buộc phải thể hiện các thông tin như tên hàng hóa, tên và địa chỉ của tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm về hàng hóa và xuất xứ hàng hóa. Tuy nhiên, với việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính, địa chỉ đăng ký của nhiều doanh nghiệp đã thay đổi theo địa giới mới, trong khi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh (GCNĐKKD) chưa kịp điều chỉnh.

Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM (FFA), cho biết ngành đang đứng trước một yêu cầu cấp bách khi sắp tới ngày 1-1-2026, tất cả bao bì thực phẩm lưu thông trên thị trường đều phải thể hiện đầy đủ thông tin về thành phần dinh dưỡng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc lựa chọn ghi địa chỉ cũ hay mới trên nhãn hàng hóa, vì chưa được cấp đổi GCNĐKKD sau khi sáp nhập các đơn vị hành chính.

Cùng gặp khó khăn trên, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam, cho hay doanh nghiệp không rõ nên tiếp tục sử dụng địa chỉ theo GCNĐKKD hiện hành (chưa kịp điều chỉnh) hay phải áp dụng ngay địa chỉ theo đơn vị hành chính mới.

Để giải quyết vấn đề này, FFA kiến nghị Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM sớm ban hành văn bản hướng dẫn ghi nhãn trong giai đoạn chuyển tiếp, cho phép doanh nghiệp in ấn và sử dụng địa chỉ mới trên bao bì sản phẩm kể từ sau ngày 15-7-2025. Đồng thời, kiến nghị cho phép doanh nghiệp tiếp tục sử dụng bao bì in theo địa chỉ cũ trong một khoảng thời gian hợp lý sau khi được cấp GCNĐKKD mới để tránh lãng phí.

Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam cũng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ, Văn phòng Chính phủ cho phép doanh nghiệp tiếp tục sử dụng thông tin địa chỉ như đã ghi trên GCNĐKKD hiện hành cho đến khi hoàn tất thủ tục điều chỉnh.

TS Huỳnh Thanh Điền, chuyên gia kinh tế, nhận định rằng việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã mới diễn ra chưa tới một tháng, nếu cùng một lúc hàng triệu người dân và doanh nghiệp phải thực hiện thay đổi giấy tờ thì không cơ quan công quyền nào có thể giải quyết nổi. Vì vậy, cần có ngay văn bản hướng dẫn hay quy định “chuyển tiếp” để doanh nghiệp có thể làm việc với đối tác nước ngoài và là điều rất quan trọng với cả người dân lẫn doanh nghiệp.

Ngoài ra, các doanh nghiệp còn gặp thêm rất nhiều bất cập liên quan đến việc cập nhật địa chỉ mới trên các chứng nhận quốc tế như USDA, HALAL, FSSC, BRC… Các tổ chức chứng nhận quốc tế này yêu cầu bắt buộc phải có văn bản xác nhận chính thức từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam để công nhận địa chỉ mới.