Vì sao Hoa Kỳ gia tăng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng Việt

Tại tọa đàm “Rủi ro và giải pháp hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp chống lẩn tránh với hàng Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ” diễn ra ngày 22/12, ông Đỗ Ngọc Hưng – Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cho biết, một trong những đặc điểm trong quan hệ thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ nổi bật trong thời gian qua đó là tổng kim ngạch xuất nhập khẩu là tăng lên nhanh chóng. Xuất khẩu 11 tháng của Việt Nam sang Hoa Kỳ đã đạt 101,2 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ. Cán cân thương mại xuất siêu sang Hoa Kỳ xấp xỉ 90 tỷ USD.

Hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp chống lẩn tránh với hàng Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Ảnh: Nguyễn Vân

Các chuyên gia kinh tế tại tọa đàm cũng chia sẻ, với mức độ tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vào Hoa Kỳ tăng nhanh đang tạo thêm động lực, sức ép Hoa Kỳ áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.

Hiện nay có 51 vụ việc Hoa Kỳ tiến hành điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng Việt Nam, chiếm 1/4 số vụ việc mà nước ngoài đang điều tra đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Đáng chú ý, trước đây các vụ việc điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại của Hoa Kỳ chủ yếu tập trung vào hoạt động điều tra chống bán phá giá như cá tra, cá basa hoặc tôm thì nay Hoa Kỳ còn điều tra chống lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng Việt Nam.

“Trong số các vụ việc liên quan tới phòng vệ thương mại, Hoa Kỳ là thị trường sử dụng điều tra lẩn tránh thuế nhiều nhất với Việt Nam với xu hướng ngày càng tăng. Nếu không có các biện pháp tích cực để hạn chế bị áp dụng biện pháp lẩn tránh sẽ ảnh hưởng không chỉ tới doanh nghiệp, ngành hàng cụ thể, mà lâu dài còn tác động tiêu cực tới sức cạnh tranh của cả nền kinh tế…” – ông Chu Thắng Trung cảnh báo.

Những lưu ý đối với doanh nghiệp

Ông Đỗ Ngọc Hưng cho biết, trong những năm qua, Bộ Công thương, Cục Phòng vệ thương mại cũng đã tích cực phối hợp với các hiệp hội, các doanh nghiệp để tư vấn các bước đi mà doanh nghiệp cần phải tiến hành khi bị điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại vào Hoa Kỳ. Thậm chí, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cùng với doanh nghiệp có các cuộc trao đổi với các cơ quan có thẩm quyền của Hoa Kỳ để đưa ra các chứng cứ xác minh việc xuất khẩu hàng hóa Việt Nam không vi phạm quy định về phòng vệ thương mại, chống bán phá giá…

Khi tham gia thị trường Hoa Kỳ, doanh nghiệp Việt cần phân định chức năng của 2 cơ quan chuyên trách Hoa Kỳ liên quan đến thương mại. Việc điều tra cũng như là áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại của Hoa Kỳ là do hai cơ quan độc lập tiến hành bao gồm Bộ Thương mại Hoa Kỳ DOC là xác định xác định về mức độ vi phạm và Ủy ban Thương mại quốc tế Hoa Kỳ xác định về mức độ thiệt hại của ngành sản xuất nội địa của Hoa Kỳ.

Có thể hiểu khi Hoa Kỳ tiến hành điều tra các vụ việc phòng bị thương mại đối với mặt hàng cụ thể của Việt Nam mà chứng minh được các nhà sản xuất của Việt Nam không vi phạm các biện pháp điều tra về phòng vệ thương mại, thì có thể không bị áp thuế chống bán phá giá chống trợ cấp; do vậy, có lợi thế cạnh tranh hơn so với hàng hóa của các nước khác bị áp biện pháp phòng vệ thương mại.

Mặt hàng thép – đối tượng thường bị điều tra phòng vệ thương mại. Ảnh: Minh họa

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Quốc Thái – Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam cho hay, ngành sản xuất, xuất khẩu thép từ năm 2004 đến nay có đến 68 vụ kiện về thương mại, nên doanh nghiệp thép có nhận thức được tầm quan trọng đối với phòng vệ thương mại nói chung và điều tra chống lẩn tránh thuế nói riêng. Trong những năm qua, Cục Phòng vệ thương mại đã tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị, các buổi họp chuyên đề hướng dẫn doanh nghiệp cập nhật các quy định, hướng dẫn doanh nghiệp những kỹ năng để ứng phó với các vụ việc phòng vệ thương mại, nhất là đối với thị trường Hoa Kỳ.

Trong các vụ việc điều tra liên quan đến xuất khẩu, doanh nghiệp thép luôn nhận được sự hỗ trợ của cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là Bộ Công thương, kể cả đại sứ quán và cơ quan thương vụ của Hoa Kỳ nên nhiều vụ việc không bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.

Cứ 5 năm, số vụ kiện PVTM đối với hàng Việt tăng lên gấp đôi

Tại tọa đàm “Rủi ro và giải pháp hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam” diễn ra ngày 21/12, ông Chu Thắng Trung cho hay, xuất khẩu của hàng Việt liên tục tăng trưởng 2 con số/năm trong những năm qua. Hàng Việt đã tận dụng hiệu quả ưu đãi từ các FTA, kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2023 đạt ngưỡng 700 tỷ USD. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn đang đối mặt với các biện pháp PVTM.

“Cứ 5 năm 1 lần thì số lượng các vụ việc tăng gấp đôi, từ 25 vụ đến 52 vụ rồi đến 109 vụ. Chúng tôi cũng xác định trong thời gian tới với xu hướng như thế này thì hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vẫn tiếp tục có nguy cơ là đối tượng bị điều tra và áp dụng các biện pháp PVTM của nước ngoài”- ông Chu Thắng Trung cảnh báo.

Cách nào hạn chế bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu? Ảnh: Nguyễn Vân

Bên cạnh số lượng các vụ việc tăng lên thì cũng có những đặc điểm tương đối mới trong quá trình các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam gặp phải các vụ việc điều tra PVTM của nước ngoài.

Thứ nhất, bên cạnh những biện pháp truyền thống như chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ thì hiện nay cũng bắt đầu xuất hiện các vụ việc mà các thị trường nước ngoài, đặc biệt là một trong những thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam là Hoa Kỳ tiến hành là áp dụng biện pháp điều tra lẩn tránh PVTM. Hiện nay, trong 16 vụ việc mà Việt Nam đang phải xử lý trong 11 tháng của năm 2022 cũng có một số vụ việc liên quan đến việc điều tra lẩn tránh các biện pháp PVTM.

Thứ hai, xu thế áp dụng PVTM không chỉ xảy ra đối với các thị trường lớn có yêu cầu cao như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản…, nhiều quốc gia ASEAN như Indonesia, Malaysia, Philippines… đã tiến hành các vụ việc điều tra phòng vệ ban đầu với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Như vậy, các biện pháp PVTM đối với hàng Việt không chỉ giới hạn ở một số ít thị trường nữa mà có thể mở rộng ra các thị trường khác.

Dưới góc độ doanh nghiệp, TS. Lương Đức Long – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Xi măng Việt Nam cung chia sẻ: “Khi xuất khẩu lớn và có sức cạnh tranh thì hàng hóa sẽ bị chú ý áp dụng các biện pháp PVTM”.

“Về sản xuất xi măng, hiện nay Việt Nam đang là một cường quốc sản xuất xi măng trên thế giới. Sản lượng xi măng của Việt Nam đứng thứ ba trên thế giới, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Có lẽ chính vì vậy cho nên năm 2021 các nhà sản xuất xi măng của Philippines đã kiện Việt Nam bán phá giá gây ảnh hưởng thiệt hại đến sản xuất trong nước của họ…” – TS. Lương Đức Long nhấn mạnh.

Doanh nghiệp cần tìm hiểu quan tâm hơn đến phòng vệ thương mại

Tại hội nghị, bà Nguyễn Thị Phương Thảo – Luật sư thành viên, Văn phòng Luật sư IDVN cho hay, Việt Nam đã va vấp với các vụ việc về PVTM đầu tiên là từ những năm 2002, 2003. Tuy nhiên, đến nay nhiều doanh nghiệp chưa nhận thức được đầy đủ về những rủi ro khi bị điều tra để có giải pháp phòng ngừa và khắc phục. Trong bối cảnh xu hướng các quốc gia gia tăng áp dụng các biện pháp PVTM, doanh nghiệp Việt cần tìm hiểu và có biện pháp hạn chế rủi ro.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Chu Thắng Trung cho hay, Cục Phòng vệ thương mại đang tiếp tục duy trì hệ thống cảnh báo sớm giúp doanh nghiệp hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.

Thép là mặt hàng chịu sự quan tâm áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại. Ảnh: TL

Hệ thống này được hình thành theo đề án 316 của Thủ tướng chính phủ ban hành năm 2020. Cơ chế hoạt động của hệ thống cảnh báo sớm là Cục PVTM sẽ theo dõi thường xuyên những biến động xuất khẩu của Việt Nam sang một số thị trường, để nếu như tốc độ tăng trưởng của mặt hàng đó quá nhanh hoặc là chiếm một thị phần tương đối ở các nước nhập khẩu và mặt hàng đó là đối tượng bị điều tra PVTM ở một nước khác, thì cục sẽ cảnh báo các hiệp hội để cùng doanh nghiệp lưu ý theo dõi.

Thông qua đó doanh nghiệp có thể xác định được là mặt hàng doanh nghiệp xuất khẩu có phải là đối tượng rủi ro hay không. Từ đó doanh nghiệp cũng có thể đề ra những chiến lược cụ thể ngoài việc chuẩn bị nguồn lực, chuẩn bị tâm thế để trong trường hợp nếu như điều không may xảy ra đã bị điều tra, thì chúng ta đã có những sự chuẩn bị trước. Đồng thời, doanh nghiệp cũng phải cân nhắc để có một chiến lược đa dạng hóa thị trường hơn, tránh lệ thuộc quá nhiều vào một thị trường xuất khẩu có rủi ro như vậy.

Cục Phòng vệ thương mại cũng có đề án nâng cao năng lực PVTM trong bối cảnh tham gia các hiệp định thương mại tự do được phê duyệt vào năm 2021. Hiện tại, Cục đang phối hợp với các địa phương, các hiệp hội ngành hàng để có những hoạt động cung cấp thông tin, những hoạt động trao đổi chia sẻ thông tin về công tác PVTM, về các nguyên tắc điều tra áp dụng biện pháp PVTM một cách cơ bản nhất cho doanh nghiệp.