Việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ hiện nay đang bị ảnh hưởng bởi những định kiến về giới, danh tiếng, thu nhập… Điều này không chỉ tác động tiêu cực đến tương lai của cá nhân mà còn dẫn đến lãng phí nguồn lực xã hội. Theo thống kê từ bản tin thị trường lao động quý 2-2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024.

Đặc biệt, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty đã tăng tuyển dụng. Nghịch lý này đặt ra nhiều vấn đề liên quan đến việc chọn ngành nghề ở giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng chỉ những nghề dễ giàu mới đáng học, dẫn đến tình trạng đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động, gây ra sự mất cân đối giữa cung và cầu.

Ngoài ra, văn hóa Á Đông cũng khiến một số phụ huynh và học sinh có những định kiến về giới khi chọn ngành nghề. Nhiều bạn trẻ đã từ bỏ ước mơ về ngành học yêu thích vì lo sợ áp lực giới tính trong thời gian học cũng như quá trình tìm việc sau này. Các nhà nghiên cứu tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh đã khẳng định rằng năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới, mà là do định hướng xã hội.

Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ vẫn chọn ngành trái sở thích chỉ vì muốn vào trường ‘top’. Lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục. Điều này xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng, hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học. Bên cạnh đó, tư duy trọng bằng cấp cũng khiến nhiều bạn không mặn mà với cao đẳng nghề.

Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là thua cuộc, thất bại. Thực trạng hiện nay là người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng rồi vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai có thể dẫn đến tăng thất nghiệp và lãng phí nguồn nhân lực. Sai một ly, đi một dặm. Chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn chán học, bỏ học. Không chỉ mất niềm tin vào bản thân, các em còn cảm thấy khó khăn trong việc định danh nghề nghiệp, đến khi học xong, lại làm trái ngành trái nghề. Nhìn từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành sai nghề. Hệ quả là tình trạng ngành thiếu ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực, gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là hành trình cá nhân, có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho người đi theo lối mòn định kiến. Để có thể chọn được ngành nghề phù hợp, chúng ta phải hiểu rõ chính mình, bằng cách thẳng thắn trả lời những câu hỏi: ‘muốn gì?’, ‘giỏi gì?’, ‘sống vì giá trị nào?’ thông qua việc sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần chung tay tiếp sức, giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, không nên vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình.

Trong thời đại hiện nay, việc đầu tư cho con trẻ phát triển kỹ năng thông qua các hoạt động ngoại khóa và lớp năng khiếu sáng tạo đã trở thành một phần quan trọng trong quá trình giáo dục, bên cạnh việc học tập kiến thức phổ thông tại trường học. Các hoạt động ngoại khóa và lớp năng khiếu không chỉ giúp trẻ phát triển khả năng nghệ thuật mà còn kích thích khả năng quan sát, phân tích và giải quyết vấn đề.

Các lớp học mỹ thuật tư duy sáng tạo, nhảy múa, biểu diễn và ca hát đang ngày càng được các em thiếu nhi yêu thích và phụ huynh lựa chọn. Không chỉ giúp trẻ phát triển khả năng nghệ thuật, những lớp học này còn giúp trẻ tự tin hơn, hòa nhập tốt hơn với bạn bè và có thêm nhiều cơ hội tham gia các buổi biểu diễn.

Một trong những lớp học như vậy là lớp mỹ thuật tư duy sáng tạo do cô Trương Thị Quyên giảng dạy tại phường Sơn Đông. Tại đây, các bé từ 4-12 tuổi được học vẽ với nhiều cấp độ khác nhau, từ làm quen đến pha màu, tô màu và vẽ theo chủ đề. Cô Quyên đóng vai trò là người hướng dẫn cơ bản và gợi mở để các bé có thể tự do phát triển khả năng nghệ thuật theo cách riêng của mình.

Chia sẻ về phương pháp giảng dạy, cô Trương Thị Quyên cho biết: “Việc tiếp cận hội họa giúp trẻ tự do và sớm bước vào chặng đường khám phá thế giới từ chính cuộc sống muôn màu xung quanh. Việc học mỹ thuật, thủ công sáng tạo giúp trẻ vừa chơi vừa học hỏi lẫn nhau, và phát triển những khả năng riêng của bản thân.”

Phụ huynh cũng đánh giá cao việc cho con tham gia các lớp năng khiếu và kỹ năng, giúp con được giải trí, tự tin hơn và có thêm nhiều trải nghiệm cuộc sống ngoài sách vở. Tuy nhiên, việc lựa chọn cho con tham gia các lớp học kỹ năng sống và trải nghiệm cần dựa trên niềm đam mê, sở thích và sự hứng thú của con.

ThS Hà Hoàng Hiếu, Tổng Giám đốc Hệ thống Giáo dục SAM EDTECH, cũng cho biết rằng các hoạt động phát triển kỹ năng mềm và kỹ năng sống cho thiếu nhi hiện nay được tổ chức rất nhiều với các hình thức đa dạng. Các hoạt động này không chỉ giúp trẻ rèn luyện và phát triển tư duy và nhận thức cá nhân mà còn giúp trẻ khám phá bản thân, xác định điểm mạnh và điểm yếu, hình thành lối tư duy tích cực và chủ động trong học tập và cuộc sống.

Thông qua các hoạt động này, trẻ cũng có cơ hội mở rộng kết nối bạn bè và gia tăng trải nghiệm cuộc sống ngoài sách vở. Từ đó, các em có thể phát triển toàn diện cả về trí tuệ, cảm xúc và kỹ năng sống, trở thành những cá nhân tự tin và năng động trong tương lai.