Trong bối cảnh các cơ quan quản lý trên toàn cầu ngày càng tăng cường giám sát hoạt động thâu tóm và sáp nhập của các tập đoàn công nghệ lớn, một xu hướng mới đang nổi lên. Thay vì mua lại toàn bộ công ty, những gã khổng lồ như Google và Meta đang chuyển sang mô hình ‘mua người và công nghệ’. Chiến lược này không chỉ giúp họ tránh được sự giám sát pháp lý gắt gao mà còn tối ưu hóa chi phí, đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của các startup và hệ sinh thái công nghệ.

Xu thế này được khởi đầu bằng việc Mark Zuckerberg tăng cường thu hút nhân tài bằng tiền, nhắm đến những nhân sự chủ chốt và công nghệ của startup trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo (AI). Hậu quả là những giấc mơ đổi đời bằng cổ phần của startup và dân công nghệ có thể kết thúc trong cảnh trắng tay.

Việc Google chi 2,4 tỷ USD để chiêu mộ CEO và các nhân tài chủ chốt của Windsurf, một công ty AI về lập trình, đồng thời cấp phép sử dụng sở hữu trí tuệ của công ty, là một ví dụ điển hình. Phần còn lại của Windsurf sau đó được Cognition mua lại với giá thấp hơn nhiều, ước tính khoảng 300 triệu USD.

Meta cũng đã đi theo hướng này khi chi 14 tỷ USD để sở hữu 49% cổ phần Scale AI, đồng thời thu hút nhà sáng lập Alexandr Wang cùng đội ngũ nghiên cứu AI về đầu quân cho nhóm Superintelligence mới thành lập.

Xu hướng này còn được thấy trong các thương vụ gần đây liên quan đến Character AI và Inflection. Các công ty Big Tech dường như đang tìm cách tiếp cận trực tiếp với các nhà nghiên cứu AI hàng đầu và công nghệ tiên tiến mà không cần phải trải qua quá trình thâu tóm phức tạp và tốn kém.

Tuy nhiên, thương vụ Windsurf đã gây ra làn sóng tranh cãi gay gắt trong giới startup và các nhà đầu tư. Nhiều người cho rằng đây là hành vi ‘phá vỡ hợp đồng xã hội’ giữa người sáng lập và nhân viên. Truyền thống của Thung lũng Silicon là nhân viên startup chấp nhận rủi ro, làm việc cật lực với mức lương thấp hơn để đổi lấy cổ phần, hy vọng sẽ được hưởng lợi lớn khi công ty được mua lại.

Nhưng khi những người sáng lập và tài năng hàng đầu được ‘mua đứt’ với giá cao, trong khi phần lớn nhân viên bị bỏ lại phía sau với giá trị thấp hơn nhiều, không được chia sẻ lợi ích từ thương vụ dù đã cống hiến hàng năm trời, thì điều này tạo ra một tiền lệ nguy hiểm, có thể làm giảm động lực và sự tin tưởng của nhân viên đối với các startup.

Về phía các tập đoàn lớn như Google, Meta, chiến lược ‘mua người và công nghệ’ là bước đi khôn ngoan trong thời kỳ giám sát gắt gao. Nhưng câu hỏi đặt ra là: Liệu chiến lược này có công bằng với nhân viên, nhà đầu tư và thậm chí là thị trường?

Việc các ông lớn có thể chi hàng tỷ USD để ‘mua ngoài’ những bộ não xuất sắc, rồi bỏ lại các công ty khởi nghiệp trong tình trạng chắp vá, có thể dẫn đến hệ lụy lớn hơn, từ niềm tin sụp đổ cho đến suy giảm đổi mới sáng tạo.

Với người lao động, thương vụ Windsurf cùng ScaleAI là lời cảnh tỉnh cho giới trẻ muốn vào startup khi luôn phải đặt câu hỏi: ‘Liệu startup này có mục tiêu độc lập dài hạn, hay chỉ là bệ phóng để bán mình cho Big Tech?’

Trong một thế giới mà dữ liệu, thuật toán và con người quan trọng hơn bản thân pháp nhân doanh nghiệp, có lẽ luật chơi đã thay đổi, nhưng không phải ai cũng kịp nhận ra.

Nguyễn Hoàng Nam, một sinh viên Đại học California tại Los Angeles (Mỹ), vừa đạt được thành công đáng kể khi gọi vốn thành công 500.000 USD (tương đương khoảng 13 tỷ đồng) từ Y Combinator, một quỹ đầu tư hàng đầu đã hỗ trợ nhiều công ty ‘kỳ lân’ như Airbnb, Dropbox, OpenAI…

Quá trình gọi vốn từ Y Combinator được đánh giá là vô cùng khó khăn, với tỷ lệ chấp thuận chỉ khoảng 0,6% trong năm nay. Trước khi nhận được sự chấp thuận, Nam, sinh năm 2002, đã hai lần bị Y Combinator từ chối. ‘Khi nhận được thư chấp thuận, mình như vỡ òa. Lần thứ 3 mình nộp vào YC, công ty đã có tệp khách hàng riêng và mình cũng kể được câu chuyện trọn vẹn hơn về sản phẩm’, Hoàng Nam chia sẻ.

Để theo đuổi startup, Nam đã quyết định ‘gap year’ sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở. Anh đã theo học tại một ngôi trường nội trú ở Mỹ, nơi anh được tiếp xúc với văn hóa học tập khuyến khích đặt câu hỏi và tự tìm kiếm câu trả lời. Tại đây, Nam cũng tham gia câu lạc bộ đầu tư của trường, học cách phân tích báo cáo tài chính và quản lý một quỹ đầu tư sinh viên trị giá 100.000 USD. Sau đó, anh theo học ngành Kinh tế tại Đại học California tại Los Angeles.

Trong thời gian học tập, Nam nhận ra rằng công việc thực tập tại các tập đoàn đa quốc gia không phù hợp với tính cách và nguyện vọng của mình. ‘Đó là cảm giác mình đóng vai trò như một bánh răng trong guồng máy quá lớn, không thể làm điều gì đó khác biệt. Trong khi, mình muốn tạo ra một sản phẩm là ‘đứa con’ của riêng mình’, Nam nói. Vì vậy, Nam quyết định chuyển sang học ngành Khoa học máy tính.

Mùa hè năm 3 đại học, anh tham gia chương trình nghiên cứu tại Trường Luật của Đại học Stanford. Tại đây, Nam nhận thấy các hãng luật ở Mỹ hầu như không sử dụng AI trong công việc, mặc dù đây là công cụ tiềm năng. Anh và một người bạn đã quyết định xây dựng hệ thống phần mềm tự động theo dõi và kiểm tra cách luật sư tương tác với công cụ AI.

Sau 3 tháng, phiên bản đầu tiên ra đời. Dù chỉ là bản thử nghiệm, cả hai đều nhận thấy tiềm năng khi ứng dụng vào thực tiễn. Vì thế, hai nam sinh quyết định tạm nghỉ học một năm ở Đại học California để dấn thân startup. Hành trình này không hề dễ dàng. ‘Cũng giống như mọi startup khác, mình liên tục phải trả lời câu hỏi ‘Công ty có đang xây dựng sản phẩm người dùng thực sự cần hay không’. Thậm chí, mỗi sáng thức dậy, mình biết bản thân sẽ lại bị từ chối hoặc gặp lỗi sản phẩm nào đó. Dẫu vậy, mình chấp nhận, xem đó là điều đương nhiên’, Nam nói.

Để hoàn thiện sản phẩm, [Hoàng Nam đã tham khảo ý kiến và đàm phán với hơn 50 hãng luật khắp nước Mỹ](https://www.google.com/url?q=https://…), nhưng phần lớn họ đều ‘lắc đầu’ vì không tin tưởng vào sản phẩm của hai nam sinh. ‘Mỗi lần bị từ chối, mình thường tìm hiểu về những yếu tố họ quan tâm, đâu là ưu tiên của hãng luật khi nhìn vào một phần mềm mới để mua về cho công ty. Sau nhiều lần cải thiện, nâng cấp, tăng cường tính bảo mật, cuối cùng, có một hãng luật đồng ý trở thành khách hàng đầu tiên’.

Công ty của Nam chính thức thành lập đầu 2024. Không chỉ lo phần kỹ thuật, anh còn tự xoay sở với các thủ tục pháp lý từ đăng ký mã số thuế đến thiết kế, vận hành việc bán sản phẩm. [Đến nay](https://www.google.com/url?q=https://…), sản phẩm của công ty đã được hai hãng luật tại Mỹ với hơn 1.500 luật sư sử dụng và phản hồi tích cực. Ngoài ngành luật, sản phẩm cũng có thể mở rộng sang các lĩnh vực khác như tài chính và y tế.

Trước khi được YC rót vốn, Nam từng hai lần bị từ chối. Đến lần thứ ba, sau vòng hồ sơ, startup của Nam được lựa chọn vào vòng phỏng vấn. Trong chưa đầy 10 phút, chàng trai Việt đã trình bày rõ ràng về tầm nhìn, sản phẩm, thị trường và lý do tại sao YC nên chọn công ty mình.

Cuối cùng, startup của Nam được YC đồng ý rót vốn 500.000 USD. Ngoài ra, [Nam còn tham gia chương trình huấn luyện chuyên sâu 10 tuần với các chuyên gia hàng đầu](https://www.google.com/url?q=https://…) và được hỗ trợ bởi một trong những hệ sinh thái khởi nghiệp lớn nhất thế giới. Với khoản đầu tư này, Nam dự định sẽ xây dựng đội kỹ sư phần mềm, tăng tốc độ phát triển sản phẩm và đẩy mạnh marketing để tiếp cận nhiều hãng luật hơn.

Nam chia sẻ rằng việc thuyết phục bố mẹ cho mình nghỉ học một năm để khởi nghiệp không hề dễ dàng. ‘Khởi nghiệp là cách nhanh nhất để biết liệu sản phẩm của mình có thực sự hữu ích với người dùng hay không, và liệu ý tưởng đó có thể tạo ra lợi nhuận. Không có cách nào rõ ràng hơn ngoài việc trực tiếp bắt tay vào làm’, Nam chia sẻ.

Vừa qua, tại TP.HCM, Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao thuộc Khu Công nghệ cao TP.HCM và Công ty Silver Lion Enterprise Impact đã phối hợp tổ chức chương trình ‘The First Demo Day 2025 – Kết nối nhà đầu tư trong và ngoài nước’. Sự kiện này nhằm mục đích kết nối các dự án startup tiềm năng với các nhà đầu tư, chuyên gia công nghệ và đại diện của các quỹ mạo hiểm trong và ngoài nước.

Chương trình thu hút sự tham gia của 5 dự án tiềm năng, được tuyển chọn từ chương trình ươm tạo của Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao. Các dự án này hoạt động trong các lĩnh vực công nghệ trọng điểm, bao gồm công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và xe điện. Tại chương trình, các đại diện của các dự án đã trình bày chi tiết về mô hình kinh doanh, công nghệ cốt lõi, kết quả thử nghiệm và định hướng thương mại hóa của mình trước hội đồng nhà đầu tư.

Không chỉ dừng lại ở phần trình bày, sự kiện còn tổ chức không gian kết nối chuyên sâu giữa các startup, nhà đầu tư và các chuyên gia công nghệ. Không gian này hỗ trợ các startup nâng cao năng lực cạnh tranh và tìm kiếm cơ hội hợp tác chiến lược, từ đó mở ra những triển vọng phát triển mới trong tương lai.

Điểm nổi bật của chương trình năm nay là tất cả các startup tham gia đều là các dự án đã trải qua quá trình ươm tạo, cố vấn và đánh giá chất lượng tại Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao. Quá trình này bao gồm sự hỗ trợ của đội ngũ chuyên gia công nghệ, quản trị và pháp lý. Điều này đóng vai trò là bảo chứng cho tính khả thi, mức độ trưởng thành công nghệ và tiềm năng phát triển thị trường của các dự án.

Theo đó, các dự án tham gia chương trình đã được hỗ trợ để nâng cao năng lực cạnh tranh, cũng như chuẩn bị tốt nhất cho việc kêu gọi đầu tư. Đồng thời, sự kiện cũng tạo cơ hội để các nhà đầu tư trong và ngoài nước tìm kiếm những dự án tiềm năng để hợp tác và đầu tư.

Với những nỗ lực không ngừng trong việc hỗ trợ các dự án startup phát triển, Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao thuộc Khu Công nghệ cao TP.HCM tiếp tục khẳng định vai trò của mình trong hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới của Việt Nam. Sự thành công của chương trình ‘The First Demo Day 2025’ là minh chứng cho sự hợp tác hiệu quả giữa các bên, mở ra nhiều cơ hội phát triển mới cho các dự án startup trong lĩnh vực công nghệ cao.