Thời gian gần đây, những vụ việc “bắt cóc online” tinh vi đã gây ra nhiều sự quan ngại về mức độ kết nối trong gia đình và những hiểm họa tiềm ẩn từ thế giới ảo. Các đối tượng tội phạm thường giả danh công an hoặc cơ quan chức năng để lừa đảo, yêu cầu nạn nhân dàn dựng kịch bản bắt cóc nhằm mục đích tống tiền. Thế giới mạng, vốn được xem là không gian học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành “vùng xám” tiềm ẩn nhiều rủi ro mà chúng ta không thể lường trước, đặc biệt với lứa tuổi trẻ vị thành niên.

Một số liệu thống kê gần đây cho thấy, 95% thanh thiếu niên Mỹ từ 13-17 tuổi sử dụng mạng xã hội, trong đó hơn một phần ba số này sử dụng gần như liên tục. Tổ chức Common Sense Media của Mỹ cũng đưa ra số liệu vào năm 2025, khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ đã từng sử dụng AI (trí tuệ nhân tạo) để “trút bầu tâm sự”. Và hơn 30% trong số họ cho biết, họ sẵn sàng chia sẻ những câu chuyện nghiêm túc với AI hơn là với người thật.

Không chỉ ở Mỹ, tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 chỉ ra rằng, 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi sử dụng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo rằng thanh thiếu niên Việt Nam hiện đang sử dụng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ mỗi ngày.

Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ, sự đứt gãy trong kết nối gia đình ở thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là chuyện hiếm gặp. Chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên trong vấn đề giáo dục ở gia đình: “Đôi khi, một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay chỉ là cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên kết nối. Tôi thường khuyên phụ huynh hãy học cách hỏi con về cảm xúc chứ đừng chỉ hỏi về điểm số hay thành tích. Một câu hỏi như ‘Hôm nay con có vui không?’, ‘Có điều gì làm con mệt không?’ tưởng đơn giản, nhưng lại có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách rất tự nhiên.”

Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cũng cho rằng, thế giới mạng xã hội đang có sức hút lớn với trẻ. Trẻ sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ với một người lạ trên mạng, chứ không phải bố mẹ. Mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình, khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại, lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò.

Công nghệ đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, biến đổi cách thức chúng ta tương tác với thế giới xung quanh. Những thiết bị thông minh như smartphone và các trợ lý ảo bằng trí tuệ nhân tạo (AI) đã giúp chúng ta thu hẹp khoảng cách với thế giới bên ngoài, cung cấp một mạng lưới thông tin rộng lớn và kết nối không giới hạn. Tuy nhiên, cũng như một tách cà phê có cả hương vị ngọt ngào và đắng, sự phát triển của công nghệ cũng đồng thời mang đến những thách thức và hạn chế nhất định.

Một trong những hệ lụy của việc lạm dụng công nghệ trong cuộc sống hàng ngày là khả năng giao tiếp trực tiếp giữa con người với con người bị suy giảm. Khi cả gia đình ngồi cùng một phòng, thay vì dành thời gian trò chuyện, chia sẻ những khoảnh khắc và cảm xúc, mỗi thành viên lại thường xuyên dán mắt vào màn hình của thiết bị riêng, như thể họ đang sống trong hai thế giới hoàn toàn khác biệt. Điều này không chỉ xảy ra ở gia đình mà còn ở nhiều nơi khác như văn phòng, trường học và ngay cả trong các mối quan hệ lãng mạn. Màn hình và các thông tin ảo trên đó đôi khi khiến chúng ta quên mất giá trị của giao tiếp trực tiếp và sự kết nối chân thật với những người xung quanh mình.

Ở một khía cạnh khác, công nghệ cũng đã giúp con người kết nối với thế giới bên ngoài một cách dễ dàng hơn bao giờ hết. Mạng xã hội và các ứng dụng tin tức cho phép chúng ta cập nhật thông tin mới nhất với chỉ một cú chạm trên màn hình. Chúng ta có thể trò chuyện với bạn bè, người thân sống ở xa thông qua các ứng dụng nhắn tin và video trực tuyến, giúp giảm thiểu khoảng cách địa lý. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải tìm ra sự cân bằng giữa việc sử dụng công nghệ và việc duy trì các mối quan hệ thực tế. Điều này đòi hỏi sự nhận thức và kỷ luật từ mỗi cá nhân trong việc phân bổ thời gian và không gian cho cả thế giới ảo và thế giới thực.

Cuối cùng, để đảm bảo rằng công nghệ đóng vai trò là công cụ hỗ trợ tích cực cho cuộc sống của chúng ta, mỗi người cần học cách sử dụng nó một cách khôn ngoan. Điều này bao gồm việc đặt ra giới hạn cho thời gian màn hình, tạo ra không gian kỹ thuật số lành mạnh và ưu tiên thời gian dành cho các hoạt động ngoại tuyến cùng với những người thân yêu. Bằng cách tìm kiếm sự cân bằng và luôn nhận thức về tác động của công nghệ, chúng ta có thể tận hưởng những lợi ích mà nó mang lại đồng thời duy trì được chất lượng của các mối quan hệ thực tế.