Thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua một chặng đường dài 25 năm hình thành và phát triển, ngày càng khẳng định vai trò quan trọng là kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế. Tổng Giám đốc Công ty TNHH Chứng khoán ACB (ACBS) Nguyễn Đức Hoàn đã chia sẻ về những cột mốc quan trọng trong lịch sử phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Nhìn lại chặng đường 25 năm, ông Hoàn cho biết vào giai đoạn sơ khai, vốn hóa của VN INDEX chỉ đạt chưa tới 300.000 tỷ đồng, tỷ trọng vốn hóa/GDP chỉ đạt 13% vào năm 2007. Tuy nhiên, tính tới hết tháng 5 năm 2025, vốn hóa 3 sàn đã đạt 8,2 triệu tỷ đồng, chiếm 68% GDP. Sự tăng trưởng ấn tượng này thể hiện sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Số lượng nhà đầu tư cũng tăng trưởng ấn tượng, từ 3.000 tài khoản nhà đầu tư cá nhân năm 2000, đến hết tháng 6/2025, đã có hơn 10,2 triệu tài khoản của nhà đầu tư cá nhân trong nước, tương đương 10% dân số. Số lượng nhà đầu tư nước ngoài cũng tăng nhanh chóng, đạt 48,6 nghìn tài khoản vào cuối tháng 6/2025. Điều này cho thấy thị trường chứng khoán Việt Nam đã trở thành một kênh đầu tư hấp dẫn cho cả nhà đầu tư trong nước và quốc tế.

Ông Hoàn nhận định, chiến lược từ năm 2025 đến năm 2030, giá trị vốn hóa của thị trường còn rất nhiều room để tiếp tục tăng trưởng. Quy mô huy động vốn mới của doanh nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào triển vọng của thị trường chứng khoán. Trong giai đoạn 2015-2020, quy mô huy động vốn mới của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chỉ khoảng 2.000 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, khi thị trường bùng nổ vào năm 2021-2022, bình quân mỗi năm huy động 20.000 đến 30.000 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, đến cuối năm 2024, có 41 doanh nghiệp niêm yết đạt mức vốn hóa lớn hơn 1 tỷ USD. Trong đó, có những doanh nghiệp đạt mức vốn hóa trên 10 tỷ USD như VCB, BID, VIC, VHM…Tuy nhiên, quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước còn chậm. Theo báo cáo của Uỷ ban Chứng khoán nhà nước, trong giai đoạn 2016-2020, có khoảng 180 doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa, quy mô vốn hóa gần 500.000 tỷ đồng, nhưng trong giai đoạn 2021-2022 thì chỉ có 5 doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa với quy mô vốn hóa rất thấp (~600 tỷ đồng).

Để tiếp tục phát triển thị trường chứng khoán, ông Hoàn cho rằng cần tập trung vào những nhóm giải pháp sau: Phát triển chất lượng thị trường theo hướng nâng tầm minh bạch, chuẩn mực và hiệu quả; đa dạng hóa sản phẩm tài chính; phát triển quy mô thị trường, mở rộng độ sâu và bề rộng; tăng quy mô và năng lực trung gian tài chính; hội nhập sâu với thị trường tài chính quốc tế; tích hợp công nghệ tài chính (fintech); và phát triển các trung tâm tài chính khu vực.

Trong thời gian tới, khi thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp, vai trò của các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài sẽ tiếp tục gia tăng. Việc này sẽ đòi hỏi thị trường chứng khoán Việt Nam phải tiếp tục cải thiện và nâng cao chất lượng để đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư quốc tế.

Đề xuất thay đổi cách thu thuế trên giao dịch bán chứng khoán từ 0,1% trên mọi giao dịch sang thu 20% trên lợi nhuận ròng thực nhận đang gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng đầu tư. Tuy nhiên, việc xem xét lại cách tính thuế này được coi là một bước tiến cần thiết cho sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Cách tính thuế hiện hành có ưu điểm là đơn giản, dễ dàng trong việc thực hiện và quản lý. Tuy nhiên, nó cũng dẫn đến những nghịch lý, chẳng hạn như nhà đầu tư bán cắt lỗ vẫn phải nộp thuế. Điều này đi ngược lại nguyên tắc cơ bản của thuế thu nhập, vốn chỉ đánh thuế khi có lợi tức thực tế. Do đó, việc chuyển đổi sang đánh thuế trên lợi nhuận thực tế là một sự sửa chữa cần thiết, đảm bảo công bằng và phản ánh đúng bản chất của hoạt động đầu tư vốn đầy rủi ro.

Việc đánh thuế 20% trên lợi nhuận ròng thực nhận được cho là một giải pháp công bằng hơn, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ và các tổ chức đầu tư có thể thoải mái hơn trong việc ra quyết định đầu tư. Tuy nhiên, mức thuế suất này đang là một điểm nóng trong cuộc tranh luận. Mức thuế này có thể cao đối với một số nhà đầu tư, đặc biệt là những người có lợi nhuận thấp. Vì vậy, cần phải có một lộ trình áp dụng từ từ, hoặc một biểu thuế lũy tiến linh hoạt hơn, cùng với cuộc đối thoại sâu rộng và thực chất với các thành viên thị trường.

Một yếu tố quan trọng khác cần xem xét là tính cạnh tranh trong khu vực và trên thế giới. Thị trường chứng khoán Việt Nam càng hấp dẫn với nhà đầu tư cá nhân, thì cũng càng hấp dẫn với nhà đầu tư nước ngoài, tăng sức cạnh tranh trong khu vực và trên thế giới. Do đó, việc đặt ra mức thuế phù hợp sẽ giúp Việt Nam duy trì được lợi thế cạnh tranh và thu hút được nhiều nhà đầu tư hơn.

Để thực hiện chính sách này một cách hiệu quả, cơ quan chức năng cần tiếp tục lấy ý kiến từ cộng đồng đầu tư và các chuyên gia tài chính. Quá trình này cần đảm bảo sự công bằng, minh bạch và phù hợp với tình hình thực tế của thị trường chứng khoán Việt Nam. Với sự phối hợp và đồng thuận của các bên liên quan, việc đánh thuế trên lợi nhuận thực tế sẽ góp phần xây dựng một thị trường chứng khoán phát triển bền vững và hiệu quả.

Trước mắt, việc chú trọng vào giáo dục tài chính và hỗ trợ các nhà đầu tư hiểu rõ về các quy định mới sẽ là rất quan trọng. Qua đó, nhà đầu tư có thể điều chỉnh chiến lược đầu tư và kế hoạch tài chính của mình một cách hợp lý, đáp ứng các yêu cầu mới của cơ quan thuế.

Thị trường chứng khoán sẽ ngày càng phát triển nếu các chính sách hỗ trợ được ban hành hợp lý và mang tính khả thi.