Ở thành phố Đà Nẵng, cộng đồng người Ve, một nhánh của dân tộc Giẻ Triêng, vẫn giữ nguyên một phong tục cưới hỏi độc đáo: nhà gái tặng nhà trai tấm dồ đôi trong lễ cưới. Đây không chỉ là một tấm vải thông thường mà còn là biểu tượng của sự khéo léo và lòng thủy chung của người phụ nữ Ve.

Tấm dồ đôi được chính tay cô gái dệt trong khoảng 3-4 năm trước khi cô bước vào hôn nhân. Quá trình tạo ra tấm dồ đôi đòi hỏi sự kiên nhẫn, khéo léo và một tình cảm sâu sắc. Vì vậy, nó không chỉ là một món quà cưới thông thường mà còn mang thông điệp về sự tận tâm và tình yêu của người phụ nữ Ve.

Xã Đắc Pring là nơi tập trung đông người Ve sinh sống, nơi đây vẫn giữ nguyên nhiều phong tục truyền thống. Người Ve sống bằng nghề làm rẫy, săn bắt và đánh cá. Họ theo chế độ song hệ, nghĩa là con trai theo họ cha, con gái theo họ mẹ. Họ có quan niệm rất nhân văn rằng con cái, bất kể giới tính nào, đều quý giá.

Trước khi lập gia đình, chàng trai người Ve phải trải qua nghi thức cà răng và không còn ngủ ở nhà làng, đánh dấu bước trưởng thành. Còn người con gái, trước khi lấy chồng sẽ xỏ tai và đeo trang sức. Đó là những nghi thức tiền hôn nhân mang tính biểu trưng của cộng đồng người Ve ở miền núi Đà Nẵng.

Trong chuyện tình cảm, người Ve bày tỏ tình yêu bằng nghệ thuật dân gian. Chàng trai dùng tiếng khèn, còn cô gái đáp lại bằng lời ca. Khi cả hai thuận ý, nhà trai sẽ nhờ mai mối đến thưa chuyện. Sau đó, hai gia đình tổ chức lễ ‘Ka để trăng’ để chính thức bàn chuyện cưới hỏi. Kể từ đó, đôi trẻ sẽ thay phiên sang ăn cơm nhà nhau mỗi ngày trong vòng vài tháng đến một năm, trước khi tổ chức lễ cưới chính thức – gọi là Lễ Bế chia.

Trong lễ cưới người Ve, lễ vật quan trọng nhất là tấm dồ đôi do nhà gái mang sang. Tấm dồ đôi là một sản phẩm thổ cẩm dày, đẹp, kích thước khoảng 3 mét dài, 2 mét rộng, được ghép từ hai mảnh vải do chính cô gái dệt thủ công. Việc hoàn thành một tấm dồ đôi có thể mất từ 3 đến 4 năm, là cả một quá trình kỳ công đòi hỏi sự nhẫn nại, khéo léo và tình cảm sâu sắc.

Bà Pơ Loong Thị Liêm, 64 tuổi, xã Đắc Pring, chia sẻ: ‘Thổ cẩm của phụ nữ Ve được làm bằng nguyên liệu tự nhiên từ cây, cỏ, lá, hoa của rừng núi, màu nhuộm từ lá cây, nghệ, bồ kết, tro bếp… Đến nay, chúng tôi còn lưu giữ truyền thống trên từng tấm vải thổ cẩm với các dải hoa văn trang trí kết hợp giữa màu đỏ và màu trắng, giữa màu chàm với màu vàng. Mỗi hoa văn trên vải đều kể lại câu chuyện về thần núi, thần suối, tổ tiên… ‘. Tấm dồ đôi không chỉ là một món quà cưới mà còn là biểu tượng của tình yêu và sự thủy chung.

Già làng Pơ Loong Tý, 78 tuổi, kể chuyện, theo truyền thống, tấm dồ đôi không chỉ để người Ve dùng đắp ấm chống lại cái rét của những cơn mưa rừng đằng đẵng mà còn được xem là món quà sính lễ trao tặng trong đám cưới. Với người Ve, đám cưới không có tấm dồ đôi thì không gọi là đám cưới. Nhà trai mang chiếc gùi thể hiện tài đan lát của chàng rể, còn nhà gái tặng tấm dồ đôi do chính cô dâu dệt, thể hiện tấm lòng son sắt, thuỷ chung.

Tấm dồ đôi sau đó được mẹ chú rể khoác lên vai cô dâu như lời chúc phúc cho hôn nhân hạnh phúc bền lâu. Số lượng tấm dồ đôi nhà gái chuẩn bị phụ thuộc vào khả năng và sự cần mẫn của cô gái. Tuy nhiên, dù chỉ một tấm, nó cũng mang đầy đủ ý nghĩa biểu trưng: hai mảnh vải tượng trưng cho hai cuộc đời, giờ khép lại thành một mái ấm.

Ngày nay, dù cuộc sống đã có nhiều đổi thay, nhiều gia đình người Ve vẫn duy trì nét đẹp này như một phần hồn cốt văn hóa. Tấm dồ đôi không chỉ là hồi môn, mà là sự kết tinh của công sức, đạo lý, tinh thần nhân văn, điều khiến đám cưới người Ve trở nên đặc biệt, giàu bản sắc và đáng trân quý giữa đại ngàn Trường Sơn.

Khi hội nhập văn hoá diễn ra ngày càng mạnh mẽ ở miền núi Đà Nẵng, tấm dồ đôi của người Ve không chỉ là minh chứng của tình yêu đôi lứa, mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại. Trong không gian đậm chất núi rừng ấy, từng sợi chỉ, từng họa tiết trên tấm dồ đôi như tiếp tục kể câu chuyện của bản làng – bản tình ca bền bỉ giữa đại ngàn.

Chị Nguyễn Thị Ngọc My, một cư dân tại Hà Nội, đã đưa ra quyết định táo bạo khi từ bỏ công việc văn phòng ổn định để dành nhiều thời gian hơn cho gia đình, đặc biệt là chăm sóc con cái. Tuy nhiên, chị không chỉ dừng lại ở đó, mà còn khám phá ra một cơ hội kinh doanh mới và bất ngờ tạo ra thu nhập ổn định lên đến hàng chục triệu đồng mỗi tháng thông qua việc kinh doanh brooch (ghim cài áo) thủ công.

Quyết định từ bỏ công việc văn phòng vào năm 2019 để ở nhà chăm sóc con cái đã mở ra một chương mới trong cuộc đời của chị My. Chị bắt đầu tìm kiếm một nguồn thu nhập mới để có thể cân bằng giữa công việc và gia đình. Trong thời gian rảnh, chị đã thử nghiệm với việc làm bánh kem hoa nghệ thuật, nhưng do lý do sức khỏe, chị phải tạm ngưng. Từ đó, chị chuyển hướng sang làm hoa giấy, hoa đất sét và các đồ thủ công nhỏ lẻ khác để bán và trang trải thu nhập.

Khi tìm hiểu về lịch sử và kỹ thuật đính kết brooch, chị My nhận ra rằng đây cũng là một nhánh nhỏ của thêu – một lĩnh vực mà chị có chút nền tảng. Với kinh nghiệm xử lý chất liệu từ việc làm bánh và hoa, chị My đã nảy ra ý tưởng tạo ra những chiếc brooch sinh động, gần gũi và đa dạng nguyên phụ liệu. Vào năm 2022, chị My đã thuyết phục chị gái cùng bắt đầu hành trình khởi nghiệp. Đến năm 2023, một người bạn thân từ thời tiểu học của chị cũng tham gia cùng. Cả ba chính thức mở xưởng mang tên ‘Handmade by Mí’.

Những ngày đầu, nhóm gặp không ít khó khăn về vốn và nguyên phụ liệu. Để tiết kiệm chi phí, nhóm quyết định giữ quy mô vừa phải, mỗi người kiêm nhiệm nhiều công việc. Theo chị My, thách thức lớn nhất đến từ nguyên vật liệu. Những món phụ kiện nhỏ nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ cao, nguyên liệu lại khan hiếm. Nhóm phải đặt mua lẻ từ nước ngoài như cườm Nhật, kim sa Pháp – Ý, pha lê Swarovski từ Áo, dẫn đến chi phí đội lên đáng kể.

Sau gần 3 năm, nhóm mới tìm được một số đầu mối uy tín và định hình được hướng đi phù hợp với mô hình xưởng sáng tạo nhỏ. Chị My cho biết, mỗi sản phẩm handmade mất 1-2 ngày để hoàn thành, tùy vào độ khó. Mỗi bộ sưu tập thường gồm khoảng 20-23 mẫu và không sản xuất hàng loạt. Mức giá sản phẩm dao động từ 500.000 – 2.500.000 đồng, thu nhập mỗi tháng khoảng từ 35 – 45 triệu đồng.

Chị My chia sẻ: “Người Việt thường ngại những phụ kiện quá cầu kỳ, nên nhóm tập trung vào dòng brooch nhỏ, vừa phải, dễ kết hợp nhưng vẫn giữ sự tinh xảo và độc đáo. Ưu tiên chất lượng và cá tính sáng tạo là điều chúng mình luôn theo đuổi”. Không chỉ tạo ra sản phẩm, chị My và nhóm còn mang khát khao lan tỏa tình yêu với nghệ thuật đính kết. “Chúng mình muốn truyền cảm hứng đến những người trẻ yêu handmade, giúp họ biết thêm về brooch, học hỏi và chia sẻ kiến thức lẫn nhau”, chị nói.

Thông qua hành trình khởi nghiệp của chị My và nhóm ‘Handmade by Mí’, chúng ta có thể thấy rằng việc dám nghĩ dám làm và không ngừng khám phá đã giúp chị tạo ra một nguồn thu nhập ổn định và theo đuổi đam mê của mình. Việc kinh doanh brooch thủ công không chỉ mang lại thu nhập cho chị My và nhóm, mà còn giúp lan tỏa tình yêu với nghệ thuật đính kết và tạo ra những sản phẩm độc đáo, tinh xảo cho thị trường.

Hiện tại, chị My và nhóm ‘Handmade by Mí’ đang tiếp tục phát triển và mở rộng xưởng sản xuất của mình. Với sự đam mê và sáng tạo không ngừng, chị My hy vọng sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành thủ công Việt Nam và mang lại niềm tự hào cho người Việt.

Ở thành phố Cần Thơ, một nhóm các nghệ nhân và người yêu nghệ thuật đã cùng nhau thành lập nhóm Art house, với mục tiêu biến những phụ phẩm nông nghiệp như vỏ bắp trở thành các sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo. Qua đó, họ không chỉ góp phần giảm thiểu rác thải mà còn giữ gìn và phát huy giá trị của nghệ thuật thủ công truyền thống.

Nhóm Art house Cần Thơ gồm các giáo viên mỹ thuật, sinh viên và những người yêu nghệ thuật. Họ đã lấy cảm hứng từ cuộc sống nông thôn ở miền Tây, nơi cây bắp đóng vai trò quan trọng trong đời sống của người dân. Nhóm đã tìm cách biến vỏ bắp, thứ mà nhiều người cho là phế phẩm, trở thành chất liệu tạo nên các sản phẩm thủ công giàu giá trị.

Quá trình tạo ra các sản phẩm này hoàn toàn bằng tay. Mỗi chiếc túi xách làm từ vỏ bắp cần trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ như thu gom, xử lý, phơi vỏ, đan và trang trí bằng vải lụa. Mỗi sản phẩm cần từ một đến hai ngày để hoàn thiện.

Các sản phẩm của nhóm không chỉ dừng lại ở túi xách mà còn có ví, đế lót bình hoa, khung gương trang trí và giấy thủ công làm từ vỏ bắp. Loại giấy này được tạo ra bằng cách xay nhuyễn vỏ bắp, sau đó pha trộn với màu thực phẩm và hoa lá tự nhiên.

Từ giấy vỏ bắp, nhóm đã tạo ra các tác phẩm tranh dân gian bằng cách kết hợp kỹ thuật in khắc gỗ và tô màu theo phong cách tranh Đông Hồ, Hàng Trống. Nhóm cũng vẽ tranh phong cảnh địa phương và các chủ đề về đờn ca tài tử trên giấy vỏ bắp, nhằm giới thiệu về vùng đất Cần Thơ.

Art house Cần Thơ không chỉ là một nhóm nghệ thuật, mà còn là một biểu tượng của phong trào sống xanh và sáng tạo bền vững trong cộng đồng. Các thành viên thường xuyên tổ chức các buổi hướng dẫn làm thủ công cho học sinh, sinh viên và người dân địa phương.

Qua các hoạt động của mình, nhóm Art house Cần Thơ hy vọng mang đến một thông điệp về việc tái sử dụng và tái tạo các chất liệu có sẵn trong tự nhiên, đồng thời lan tỏa tình yêu văn hóa và sáng tạo trong cộng đồng.

Bùi Thịnh Đa, một nghệ nhân trẻ tuổi đến từ Thủ Đức, TP.HCM, đã và đang gây ấn tượng mạnh với cộng đồng nghệ thuật bằng những tác phẩm búp bê khớp cầu (ball jointed doll – BJD) độc đáo và đầy cá tính. Không chỉ đơn thuần là những sản phẩm thủ công, mỗi búp bê đều ẩn chứa một thế giới nội tâm phong phú, tinh tế và tuyệt đẹp.

Ở tuổi 21, Bùi Thịnh Đa đã có 9 năm kinh nghiệm trong nghề làm búp bê khớp cầu, một loại hình nghệ thuật đòi hỏi sự kết hợp tinh tế giữa kỹ năng tạo hình, hội họa, thiết kế và cảm xúc. Quá trình tạo ra một búp bê không hề đơn giản; nó đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn từ khâu lên ý tưởng đến việc hoàn thiện sản phẩm cuối cùng. Mỗi búp bê đều phải được tạo ra hoàn toàn thủ công, từ việc nhào đất, tạo khung xương, đắp đất, tạo khớp, nung, chà mịn, đến trang điểm.

Bùi Thịnh Đa chia sẻ về hành trình tiếp cận thị trường và khách hàng của mình. Anh bán sản phẩm của mình qua nhiều nền tảng trực tuyến như Instagram, TikTok, Gmail, Facebook và cả trên Etsy, một trang bán đồ thủ công quốc tế. Mặc dù không có một đội ngũ hỗ trợ lớn, anh vẫn tự mình vận hành từ A đến Z, từ khâu truyền thông đến sản xuất. Sự tận tâm và chuyên nghiệp trong từng bước đi đã giúp anh xây dựng được một cộng đồng khách hàng trung thành.

Khách hàng của Bùi Thịnh Đa rất đặc thù, bao gồm những người sưu tầm BJD, người chơi búp bê nghệ thuật cao cấp, có khi là nghệ sĩ, nhà sưu tập hoặc đơn giản là những người cảm thụ được cảm xúc thật trong từng nhân vật. Anh cũng chia sẻ về khách hàng khiếm thị người Mỹ, người đã đặt mua một búp bê truyền thống và rất xúc động khi nhận được thư bằng chữ nổi gửi kèm. Những câu chuyện như thế đã cho thấy sức mạnh của nghệ thuật trong việc kết nối con người.

Về giá cả, Bùi Thịnh Đa giải thích rằng mỗi búp bê đều là một tác phẩm nghệ thuật đòi hỏi nhiều công sức, tâm tư và tình cảm. Mức giá anh đưa ra là tương xứng với giá trị của búp bê, với dòng búp bê tả thực, giá trung bình ở mức hơn 15-150 triệu đồng tùy theo kích thước, chi tiết, yêu cầu cá nhân hóa và thời gian thực hiện. Giá trị không chỉ nằm ở vật liệu hay thời gian sản xuất, mà còn ở cảm xúc mà mỗi tác phẩm mang lại.

Mặc dù công việc có thể gây áp lực, nhưng Bùi Thịnh Đa vẫn giữ kỷ luật khi sáng tạo và nghiêm túc trong công việc. Anh chia sẻ rằng điều khó nhất trong công việc này là giữ kỷ luật khi sáng tạo và phải nghiêm túc. Việc cân bằng giữa cảm xúc và kỹ thuật đòi hỏi anh phải không ngừng học hỏi và hoàn thiện kỹ năng.

Bùi Thịnh Đa hy vọng rằng nghề làm búp bê khớp cầu tại Việt Nam sẽ phát triển trong thời gian tới. Anh đang không ngừng học hỏi và sáng tạo, và dự định tiếp tục quảng bá hình ảnh Việt Nam qua búp bê khớp cầu. Bằng cách kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, anh mong muốn đưa nghệ thuật này đến gần hơn với công chúng và khẳng định vị trí của Việt Nam trên bản đồ nghệ thuật thế giới.