Chiều ngày 22-7, tại TP.HCM, Ủy ban Văn hóa – Xã hội của Quốc hội đã tổ chức buổi khảo sát về việc thực hiện chính sách, pháp luật trong phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả. Tình hình sản xuất và kinh doanh thuốc giả, thực phẩm giả hiện nay đang diễn biến phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi.

Bác sĩ Nguyễn Hoài Nam, Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM, cho biết trên địa bàn TP hiện có 164 bệnh viện công lập cùng hàng chục ngàn cơ sở sản xuất, kinh doanh dược phẩm và thực phẩm. TP.HCM cũng là đầu mối phân phối thuốc lớn cho cả nước. Trong lĩnh vực thực phẩm, TP quản lý hơn 13.700 cơ sở kinh doanh, 2.800 cơ sở sản xuất – chế biến, hàng ngàn bếp ăn, siêu thị, chợ đầu mối và cửa hàng tiện lợi.

Theo bác sĩ Nam, hoạt động sản xuất, kinh doanh thuốc và thực phẩm giả hiện nay đang diễn biến rất phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi. Đây là hành vi phi pháp nhưng mang lại lợi nhuận cao, nên các đối tượng ngày càng manh động và khó kiểm soát. Quá trình sản xuất thuốc giả thường được tổ chức tại nhiều địa điểm cùng lúc, nhằm gây khó khăn cho việc phát hiện. Các đối tượng sử dụng mạng xã hội, ứng dụng giao hàng tận nơi để mua bán, che giấu địa điểm giao dịch.

Khu vực sản xuất thường nằm ở nhà không số, nơi vắng người qua lại hoặc được nguỵ trang dưới vỏ bọc công ty hợp pháp, gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc kiểm tra, xử lý. Liên quan đến sản xuất và buôn bán hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, bác sĩ Nam cho biết các đối tượng thường nhắm đến các mặt hàng có giá trị cao. Thay vì sản xuất hàng loạt, họ chọn cách xé lẻ, sản xuất nhỏ giọt theo đơn hàng, tiêu thụ đến đâu làm đến đó. Đặc biệt, người đặt hàng không được tiếp cận nơi sản xuất, nhằm hạn chế nguy cơ bị lộ và qua mặt cơ quan chức năng.

Trước đây, hàng giả lưu thông trên thị trường đa số là sản phẩm làm giả bao bì, tem nhãn mạo danh sản phẩm thật; tập trung vào những loại mặt hàng có sức tiêu thụ lớn, các thương hiệu lớn trên thị trường. Hiện nay, một số cơ sở sản xuất hàng giả còn tinh vi hơn khi tự thiết kế mẫu sản phẩm chưa được cấp phép lưu hành, tự đặt tên cơ sở sản xuất, in giả số đăng ký hoặc số công bố sản phẩm. Các đối tượng cũng sử dụng mã vạch, mã QR và tem chứng nhận giả nhằm đánh lừa các điểm bán lẻ và người tiêu dùng.

Trong thời gian qua, TP.HCM đã triển khai nhiều giải pháp quyết liệt nhằm kiểm soát chặt chẽ chất lượng thuốc, ngăn chặn tình trạng thuốc giả, thực phẩm giả thuốc kém chất lượng lưu hành trên thị trường. Cụ thể, Công an TP.HCM đã phát hiện nhiều vụ việc quy mô lớn. Điển hình như một vụ thu giữ hơn 1.160 thùng thuốc giả trị giá hàng tỉ đồng cùng dây chuyền sản xuất hiện đại và nguyên liệu không rõ nguồn gốc.

Một vụ khác do Công an TP.HCM phối hợp với Công an tỉnh Bình Dương triệt phá cho thấy cơ sở sản xuất sữa giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng như Abbott Ensure, Glucerna với tổng giá trị lên đến 14,5 tỉ đồng. Các đối tượng thường xuyên thay đổi địa điểm, chỉ bán hàng qua mạng để tránh bị phát hiện.

Từ năm 2024 đến giữa năm 2025, Sở Y tế và Sở An toàn thực phẩm TP.HCM đã kiểm tra hàng chục ngàn cơ sở, xử phạt hàng trăm trường hợp sản xuất kinh doanh thuốc giả, thực phẩm giả với tổng số tiền phạt lên đến hàng tỉ đồng, áp dụng các biện pháp như đình chỉ hoạt động, thu hồi sản phẩm và tiêu hủy hàng giả.

Riêng trong tháng cao điểm từ 15-5 đến 15-6, TP.HCM xử lý 3.341 vụ, khởi tố 2 vụ với 6 bị can.

Để tăng cường hiệu quả quản lý, TP.HCM đã triển khai cổng tra cứu hành nghề y dược (https://tracuu.medinet.org.vn) và công khai danh sách cơ sở vi phạm trên các cổng thông tin điện tử. Hệ thống quản lý thuốc quốc gia được áp dụng để theo dõi vòng đời thuốc.

Tuy nhiên, theo bác sĩ Nam, cuộc chiến chống thuốc giả, thực phẩm giả vẫn còn nhiều thách thức. Lực lượng kiểm tra còn mỏng, trong khi số lượng cơ sở sản xuất, kinh doanh quá lớn. Các đối tượng vi phạm ngày càng tinh vi, đặc biệt là lợi dụng thương mại điện tử để buôn bán, gây khó khăn trong việc phát hiện và xử lý.

Từ thực tiễn đó, TP.HCM kiến nghị Quốc hội sửa đổi Bộ luật Hình sự, tăng khung hình phạt đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả. Đồng thời, thành phố đề xuất Chính phủ nâng mức xử phạt hành chính, xây dựng cơ sở dữ liệu liên thông để quản lý hoạt động thương mại điện tử. TP cũng đề nghị Bộ Y tế đẩy mạnh số hóa dữ liệu kiểm nghiệm, bổ sung thiết bị kiểm tra nhanh và hoàn thiện các quy định liên quan đến an toàn thực phẩm. Bộ Tài chính được kiến nghị sớm hướng dẫn việc xây dựng kho lưu trữ tang vật phục vụ điều tra và xét xử.

TP.HCM đã phát hiện 9 vụ sản xuất và buôn bán thuốc cũng như thực phẩm chức năng giả trong thời gian gần đây, với thủ đoạn ngày càng tinh vi. Trong một buổi làm việc với Ủy ban Văn hóa – Xã hội của Quốc hội vào ngày 22/7, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, đã cung cấp thông tin về việc các sản phẩm giả này thường được quảng cáo để điều trị các bệnh thông thường như phong ngứa, xương khớp, trĩ, tiểu đường…

Tang vật thu giữ trong các vụ án này bao gồm hơn 1.100 thùng thuốc giả, gần 1.600 kg nguyên liệu không rõ nguồn gốc, hàng trăm kg bao bì, tem nhãn, cùng với một dây chuyền máy móc hiện đại phục vụ sản xuất. Điều đáng chú ý là các đối tượng đã sử dụng chiêu thức “trộn hàng thật với hàng giả” để tạo niềm tin ban đầu với người tiêu dùng và nhà thuốc, từ đó dễ dàng tiêu thụ hàng kém chất lượng.

Các sản phẩm giả này thường được đưa ra thị trường thông qua các chành xe từ TP.HCM đi miền Tây Nam Bộ, hoặc được bán trực tuyến trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử. Các cơ sở vi phạm thường hoạt động phân tán tại nhiều địa điểm nhỏ, không có biển hiệu, núp bóng công ty bình phong hoặc nhà ở không số.

Từ đầu năm 2024 đến tháng 6/2025, Sở Y tế TP.HCM và các quận, huyện đã tiến hành kiểm tra hơn 7.700 cơ sở kinh doanh dược phẩm, trong đó phát hiện 92 cơ sở vi phạm, bao gồm 36 trường hợp có dấu hiệu buôn bán hàng giả, gian lận thương mại. Trong lĩnh vực thực phẩm, các lực lượng chức năng cũng đã phát hiện một số vụ sản xuất sữa giả nhãn hiệu nổi tiếng như Abbott, Ensure, Glucerna với tổng giá trị hàng hóa hơn 14 tỷ đồng.

Trước tình trạng hàng giả ngày càng gia tăng và biến tướng, TP.HCM kiến nghị Quốc hội sửa đổi Bộ luật Hình sự, tăng mức hình phạt đối với hành vi sản xuất, buôn bán thuốc, thực phẩm giả. Đồng thời, đề nghị Bộ Y tế đẩy mạnh số hóa quản lý, hoàn thiện hệ thống kiểm nghiệm, công bố công khai các cơ sở vi phạm và hỗ trợ công cụ tra cứu thông tin cho người dân.

Lãnh đạo các ngành chức năng cảnh báo rằng việc sử dụng thuốc, thực phẩm chức năng giả không chỉ không mang lại hiệu quả điều trị, mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây hại sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt với người cao tuổi và bệnh nhân mạn tính. Ông Nguyễn Hoài Nam nhấn mạnh: “Chúng tôi đang phối hợp liên ngành để siết quản lý từ khâu sản xuất đến phân phối, đồng thời mong muốn người dân khi mua sản phẩm nên kiểm tra nguồn gốc rõ ràng, tránh ham rẻ mà rước họa vào thân”. Xem thêm: Sửa đổi Bộ luật Hình sự để đấu tranh sản xuất, buôn bán thuốc giả

Thực trạng thuốc giả, thực phẩm giả kém chất lượng và quảng cáo sai sự thật đang trở thành vấn đề nhức nhối trên thị trường, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của cộng đồng. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ các cơ quan chức năng, nhưng việc xử lý triệt để các vi phạm vẫn còn nhiều khó khăn do cơ chế hậu kiểm còn bất cập và quy định chưa đồng bộ. Các doanh nghiệp vi phạm thường dễ dàng tái phạm do các chế tài xử phạt còn nhẹ và chưa đủ sức răn đe.

Từ khi Nghị định 15/2018/NĐ-CP được ban hành, nhiều loại dược phẩm và thực phẩm đã được chuyển từ khâu tiền kiểm sang hậu kiểm. Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy rằng việc vận dụng cơ chế hậu kiểm thuần túy đối với một số nhóm sản phẩm có nguy cơ cao như thực phẩm chức năng, dược liệu, đã bộc lộ nhiều rủi ro.

Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, đã nêu lên một thách thức lớn trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm là việc lấy mẫu kiểm nghiệm và khâu thu hồi hay truy xuất sản phẩm không đạt tiêu chuẩn. Ngoài ra, việc quảng cáo quá công dụng hoặc không chính xác về sản phẩm cũng gây ra nhiều vấn đề.

Theo báo cáo của Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, trong năm qua, đã có hàng trăm mẫu dược phẩm và thực phẩm được lấy để kiểm tra, và đã phát hiện ra nhiều mẫu không đạt tiêu chuẩn. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa tương xứng với quy mô thực tế của thị trường.

Để giải quyết vấn đề này, nhiều chuyên gia và cơ quan chức năng đã đề xuất cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn. Ông Nguyễn Tiến Đạt đề xuất cần sớm có định nghĩa rõ ràng về các khái niệm như ‘thuốc giả’, ‘sữa giả’, ‘thực phẩm chức năng giả’ để làm căn cứ xử lý. Ông cũng đề xuất cần bổ sung rõ vai trò của sở vào Luật An toàn thực phẩm để tạo cơ sở pháp lý thống nhất.

Phó Giám đốc Sở Y tế thành phố Nguyễn Hoài Nam cho rằng việc vận hành mô hình chính quyền 2 cấp chính là điểm cộng cho công tác kiểm tra, giám sát cơ sở y tế. Ông cũng đề xuất cần xây dựng thêm quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với thực phẩm để giúp cho việc kiểm tra đúng đối tượng hơn.

Đại diện ngành y tế Thành phố Hồ Chí Minh cũng kiến nghị gửi Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt đối với hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng. Đồng thời, cần bổ sung mức xử phạt đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

Ngày 22/7, Đoàn khảo sát của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội do ông Nguyễn Hoàng Mai, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội làm Trưởng đoàn đã có buổi làm việc với UBND TPHCM về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả tại Thành phố.

Ông Nguyễn Hoàng Mai cho biết, mục đích của buổi làm việc là tìm hiểu thông tin, thực trạng quản lý nhà nước về thuốc, thực phẩm và công tác theo dõi, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý thuốc giả, thực phẩm giả của địa phương. Đồng thời, nhận diện những hạn chế, khó khăn trong hệ thống pháp luật và trong tổ chức thực hiện về dược, an toàn thực phẩm.

Theo nhận định của các cơ quan chức năng TPHCM, tình hình sản xuất và kinh doanh hàng giả hiện nay diễn ra hết sức phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi. Các cơ sở sản xuất hàng giả tự tạo mẫu sản phẩm không được cấp giấy đăng ký lưu hành, tự đặt tên cơ sở sản xuất, in số đăng ký hoặc số công bố sản phẩm giả, sử dụng mã vạch, mã QR giả, tem chứng nhận sản phẩm giả để đánh lừa cơ sở bán lẻ và người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, mạng xã hội và các kênh bán hàng trực tuyến cũng khiến hoạt động quản lý, giám sát việc quảng cáo, mua bán hàng hóa trên không gian mạng gặp nhiều khó khăn.

Thời gian qua, Ban Chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389) TPHCM đã triển khai nhiều đợt ra quân đấu tranh phòng chống tội phạm về sản xuất kinh doanh hàng gian, hàng giả trên nhiều lĩnh vực. Thành phố đã tăng cường tổ chức các đợt kiểm tra liên ngành, định kỳ và đột xuất gồm Sở Y tế, Công an, Quản lý thị trường,… để tập trung kiểm tra các cơ sở có dấu hiệu nghi vấn, điểm nóng, khu vực giáp ranh hoặc có nhiều phản ánh của người dân.

Để ngăn chặn thuốc giả, thực phẩm giả, UBND TPHCM chỉ đạo Sở Y tế tăng cường phối hợp với Sở Công Thương, Sở Văn hóa và Thể thao kiểm soát việc kinh doanh, quảng cáo qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử; công khai danh sách và vị trí các cơ sở vi phạm trên nền tảng số để người dân tra cứu, giám sát.

Tại buổi làm việc, TPHCM kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Bộ luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt; bổ sung mức xử phạt nặng đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân.

Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Dũng cho biết, Thành phố sẽ tổng hợp các ý kiến tại buổi làm việc và gửi báo cáo chính thức của Thành phố cho Đoàn khảo sát Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội. Đồng thời, mong muốn các kiến nghị của Thành phố sẽ được Đoàn công tác đề xuất trong Phiên giải trình của Ủy ban Văn hóa và Xã hội và Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, từ đó sẽ có hành lang pháp lý cho các địa phương trên cả nước triển khai thực hiện.

Qua báo cáo của Sở Y tế TPHCM, trong 18 tháng (từ tháng 1/2024 đến tháng 6/2025), các lực lượng chức năng trong Ban Chỉ đạo 389 Thành phố đã kiểm tra hơn 27.700 doanh nghiệp, cơ sở. Qua đó, phát hiện và xử lý 1.475 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, trong đó có nhiều vụ là thuốc và thực phẩm chức năng. Công an TPHCM đã triệt phá 9 vụ việc sản xuất và buôn bán thuốc giả.

Ngày 19/7, nhiều thông tin đáng chú ý về thị trường đã được ghi nhận. Trong đó, tại tỉnh Thanh Hoá, một kho thuốc tân dược giả đã được phát hiện và xử lý. Thông tin này đã gây sự quan tâm lớn đối với người dân và các cơ quan chức năng.

Cụ thể, Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Thanh Hoá vừa phối hợp với Công an tỉnh Thanh Hóa khám xét một kho hàng tại phường Hạc Thành. Qua đó, phát hiện nhiều sản phẩm thuốc tân dược, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm có dấu hiệu hết hạn sử dụng, chưa được đăng ký lưu hành và có dấu hiệu là hàng giả. Kết quả khám phát hiện, kho hàng chứa 7 nhóm sản phẩm gồm thuốc tân dược, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm có dấu hiệu hết hạn sử dụng, chưa được đăng ký lưu hành và có dấu hiệu là hàng giả.

Đội Quản lý thị trường số 9, Chi cục Quản lý thị trường Thanh Hóa đã chuyển toàn bộ hồ sơ vụ việc, tang vật vi phạm đến Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Thanh Hóa để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật. Sau quá trình điều tra ban đầu, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Thanh Hóa đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh và quyết định khởi tố bị can theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế, đã ra thông báo yêu cầu thu hồi, tiêu hủy 4 lô sản phẩm Dầu mù u Thái Dương trên toàn quốc. Lý do là sản phẩm không đạt tiêu chuẩn về thể tích và không rõ nguồn gốc xuất xứ. Cơ quan này cũng yêu cầu các Sở Y tế trên cả nước khẩn trương thông báo đến các cơ sở kinh doanh, sử dụng mỹ phẩm ngừng phân phối các lô vi phạm, thu hồi và tiêu hủy toàn bộ sản phẩm. Đồng thời, phối hợp cơ quan chức năng truy tìm nguồn gốc và xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân liên quan.

Tại TP.HCM, tính đến ngày 30/6, đã có 31.462 cơ sở kinh doanh áp dụng hình thức hóa đơn điện tử, với tổng cộng 616 triệu hóa đơn được phát hành. Tổng thu ngân sách nhà nước 6 tháng đầu năm đạt 294.138 tỷ đồng, bằng 58,61% dự toán, tăng 9,58% so với cùng kỳ năm 2024. Việc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền tại các cơ sở kinh doanh đã giúp cơ quan thuế quản lý tốt hơn nguồn thu và ngăn chặn gian lận thuế.

Thông tin về việc thu hồi sản phẩm Dầu mù u Thái Dương và việc áp dụng hóa đơn điện tử tại TP.HCM đã được công bố rộng rãi để người dân và doanh nghiệp được biết.

Nhìn chung, trong ngày 19/7, các cơ quan chức năng đã có những động thái mạnh mẽ trong việc kiểm tra, xử lý và ngăn chặn các hành vi vi phạm trong thị trường. Những thông tin này đã giúp người dân yên tâm hơn về chất lượng sản phẩm và dịch vụ trên thị trường.