Luật số 86/2025/QH15 – Một Bước Tiến Quan Trọng Trong Hoàn Thiện Chính Sách Hình Sự

Luật số 86/2025/QH15, có hiệu lực từ ngày 01/07/2025, đã đưa ra nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng trong Bộ luật Hình sự. Những thay đổi này không chỉ thể hiện chính sách hình sự nhân đạo mà còn hướng tới mục tiêu phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm. Việc này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự của Việt Nam, hướng tới xây dựng một xã hội công bằng và nhân đạo hơn.

Loại Bỏ Hình Phạt Tử Hình Đối Với Một Số Tội Danh: Một Bước Tiến Về Chính Sách Hình Sự Nhân Đạo

Một trong những điểm nổi bật của Luật số 86/2025/QH15 là việc bãi bỏ hình phạt tử hình đối với tám tội danh. Việc này được đánh giá là phù hợp với xu hướng chung của thế giới về giảm thiểu áp dụng án tử hình và thể hiện chính sách hình sự nhân đạo của Nhà nước ta. Việc loại bỏ hình phạt tử hình cũng đặt ra yêu cầu cao hơn trong việc đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa và khắc phục hậu quả. Điều này cho thấy sự chuyển hướng trong tư duy lập pháp hình sự từ trừng trị sang phòng ngừa và phục hồi.

Chính Sách Mới Về Giảm Án Đối Với Tội Phạm Tham Nhũng

Luật số 86/2025/QH15 quy định điều kiện chặt chẽ hơn để được giảm án cho người bị kết án tù chung thân về tội ‘Tham ô tài sản’ và ‘Nhận hối lộ’. Cụ thể, chỉ khi người phạm tội đã tự nguyện nộp lại ít nhất ba phần tư số tài sản tham ô hoặc nhận hối lộ và tích cực hợp tác, lập công thì mới được xem xét giảm án. Đây là thay đổi mang tính chiến lược nhằm giải quyết hạn chế kéo dài trong việc thu hồi tài sản do phạm tội tham nhũng. Chính sách này không chỉ nhằm trừng trị tội phạm mà còn khuyến khích người phạm tội khắc phục hậu quả và sửa chữa sai lầm.

Mở Rộng Đối Tượng Được Miễn Thi Hành Án Tử Hình

Luật số 86/2025/QH15 cũng mở rộng đối tượng không thi hành án tử hình đối với người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Bổ sung này thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc của Nhà nước ta trong chính sách hình sự, bảo vệ quyền sống và nhân phẩm của người bị kết án trong những trường hợp đặc biệt. Điều này cho thấy sự quan tâm của Nhà nước đến việc bảo vệ quyền con người và đảm bảo công lý.

Hình Sự Hóa Hành Vi Sử Dụng Trái Phép Chất Ma Túy

Một quy định mới đáng chú ý là việc bổ sung tội danh ‘Sử dụng trái phép chất ma túy’ tại Điều 256a Bộ luật Hình sự. Việc hình sự hóa hành vi này nhằm tăng cường trách nhiệm cá nhân trong quá trình cai nghiện, khắc phục tình trạng tái nghiện phổ biến và kéo dài thời gian điều trị không hiệu quả. Điều này cho thấy sự quyết tâm của Nhà nước trong việc giải quyết vấn đề ma túy và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tăng Mức Phạt Tiền Đối Với Một Số Tội Danh Kinh Tế Và Môi Trường

Luật số 86/2025/QH15 điều chỉnh theo hướng tăng mức phạt tiền trong nhiều tội danh liên quan đến lĩnh vực kinh tế, môi trường và an toàn thực phẩm. Mức phạt tiền tăng lên gấp đôi trong nhiều trường hợp, phù hợp với thực tiễn xử lý tội phạm phi bạo lực, đồng thời khuyến khích áp dụng hình phạt tiền thay thế tù có thời hạn với người phạm tội lần đầu, nhân thân tốt, có điều kiện khắc phục hậu quả. Điều này cho thấy sự linh hoạt trong việc áp dụng các biện pháp trừng trị và phục hồi.

Kết Luận

Luật số 86/2025/QH15 là một bước tiến quan trọng trong việc tiếp tục hoàn thiện chính sách hình sự theo hướng dân chủ, nhân đạo, khoa học và phù hợp với thực tiễn. Những quy định mới phản ánh sự chuyển hướng trong tư duy lập pháp hình sự từ trừng trị sang phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm. Tuy nhiên, để các quy định này đi vào cuộc sống, rất cần sự phối hợp đồng bộ trong việc ban hành văn bản hướng dẫn, tăng cường đào tạo người tiến hành tố tụng và giám sát thực hiện một cách chặt chẽ.

Ngày 1/8, Công an xã Sơn Tiến, tỉnh Hà Tĩnh, đã thông báo về việc bắt giữ thành công đối tượng truy nã Nguyễn Lý Hùng, sinh năm 1994, trú tại thôn Vực Rồng, xã Sơn Tiến. Hùng bị truy nã vì liên quan đến một vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng xảy ra vào năm 2023. Trong vụ việc này, Hùng đã điều khiển ô tô tải và gây tai nạn, khiến bé gái L.T.G., 11 tuổi, bị thương nặng với tỷ lệ thương tật lên đến 80%.

Sau khi gây tai nạn, Hùng đã bỏ trốn khỏi địa phương, mặc dù cơ quan chức năng đã nhiều lần vận động anh ta ra đầu thú. Quá trình điều tra và truy bắt đối tượng đã kéo dài suốt hai năm, với sự tham gia của các trinh sát dày dặn kinh nghiệm. Thông tin từ cơ quan chức năng xác định rằng Hùng có thể sẽ trở về nhà sau thời gian dài lẩn trốn, nên công an đã tổ chức truy bắt và thành công bắt giữ anh ta vào ngày 31/7.

Đối tượng đã bị bắt giữ khi vừa trốn về nhà bố mẹ tại thôn Vực Rồng, xã Sơn Tiến. Hiện, Công an xã Sơn Tiến đã bàn giao Nguyễn Lý Hùng cho Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Hà Tĩnh để xử lý theo quy định của pháp luật. Việc bắt giữ Hùng đã chấm dứt thời gian lẩn trốn của hắn và sẽ phải đối mặt với hậu quả của hành động gây tai nạn và bỏ trốn.

Được biết, Nguyễn Lý Hùng trước đây từng bị Tòa án nhân dân huyện Yên Thành cũ, tỉnh Nghệ An, tuyên phạt 9 tháng tù cho hưởng án treo về tội sử dụng giấy tờ giả của cơ quan, tổ chức. Tuy nhiên, đối tượng này không chấp hành bản án. Việc bắt giữ Hùng lần này không chỉ giải quyết vụ tai nạn giao thông mà còn giúp đảm bảo việc thực hiện bản án đã tuyên trước đó.

Hiện tại, vụ việc đang được tiếp tục điều tra và xử lý theo quy định của pháp luật. Cơ quan chức năng đang làm rõ thêm về vụ tai nạn và quá trình lẩn trốn của Nguyễn Lý Hùng để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình xử lý vụ việc.

TAND tỉnh Đồng Nai đang tiến hành xét xử vụ án Lừa đảo chiếm đoạt tài sản liên quan đến Công ty cổ phần Đầu tư Kinh doanh Lộc Phúc, do Nguyễn Hữu Tường (34 tuổi) lãnh đạo. Cùng với Tường, 87 bị cáo khác gồm giám đốc sàn, trưởng phòng, nhân viên bán hàng, pháp lý, kế toán và những người làm ‘chim mồi’ được thuê, đã bị cáo buộc lừa đảo 165 khách hàng, chiếm đoạt 255 tỷ đồng.

Trong phần xét hỏi, nhiều bị hại đã bày tỏ sự bức xúc và thất vọng khi bị lừa đảo. Bà Thu, một người kinh doanh bất động sản tại TP HCM, cho biết đã bị lừa khi mua nhà và đất không có thật tại Đồng Nai, và đã mất một khoản tiền lớn. Bà Thu cũng bày tỏ sự bất bình và đề nghị HĐXX xử lý nghiêm các bị cáo.

Theo cáo trạng, ‘chim mồi’ đóng vai trò quan trọng trong vụ lừa đảo. Khi nhân viên công ty dụ được khách, họ sẽ đưa khách lên xe đến các khu đất không có dự án thật ở Đồng Nai. Tại đây, chỉ trong khoảng 30 phút, nhân viên phối hợp với ‘chim mồi’ để tạo hiện trường chốt cọc. Nếu khách đồng ý, họ sẽ được đưa về lại công ty để tiếp tục ‘diễn’.

Tại công ty, nhân viên bố trí khách gặp một ‘chim mồi’ khác – người giả làm khách hàng mua lại suất cọc. ‘Chim mồi’ luôn mang theo túi tiền từ 500 triệu đến một tỷ đồng, đặt lên bàn, rồi ra điều kiện: muốn bán lại suất cọc phải có hợp đồng đặt cọc hoặc chuyển nhượng với Lộc Phúc. Bị cáo Dương Thúy Hằng, một trong số 14 ‘chim mồi’, khai được trả từ 500.000 đến 5 triệu đồng mỗi phi vụ.

Luật sư bảo vệ quyền lợi cho bị hại đã hỏi bị cáo Dương Hữu Đức, Giám đốc kinh doanh Công ty Lộc Phúc, tại phiên tòa. Năm 2020, Tường lập Công ty TNHH Đầu tư Môi giới Bất động sản Vạn Phúc. Từ tháng 4/2022 đến 8/2023, Tường thuê Nguyễn Văn An (29 tuổi) đứng tên thành lập Công ty Lộc Phúc và Công ty TNHH Bất động sản Green Link Real, trụ sở TP HCM, tất cả do Tường bỏ vốn và điều hành.

Dưới chỉ đạo của Tường, nhân viên Lộc Phúc và Green Link Real tung tin gian dối, tự in sơ đồ các dự án không có thật tại xã An Phước (Long Thành cũ), Sông Thao, An Viễn (Trảng Bom cũ), Hưng Lộc (Thống Nhất cũ). Các bị cáo đã bị cáo buộc lừa đảo chiếm đoạt tài sản của 165 khách hàng, với tổng số tiền lên đến 255 tỷ đồng.

Trước những hành vi lừa đảo này, HĐXX đang tiến hành xét xử và quyết định mức án cho các bị cáo. Đồng thời, cơ quan chức năng cũng đang tiếp tục điều tra và thu hồi tài sản để bồi thường cho các bị hại.

Có thể thấy, vụ án này liên quan đến một đường dây lừa đảo chiếm đoạt tài sản tinh vi và phức tạp. Các bị cáo đã sử dụng nhiều thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của khách hàng, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho nhiều người.

Trong thời gian tới, TAND tỉnh Đồng Nai sẽ tiếp tục xét xử và quyết định mức án cho các bị cáo. Đồng thời, cơ quan chức năng cũng sẽ tiếp tục điều tra và thu hồi tài sản để bồi thường cho các bị hại.

Xem chi tiết về vụ án tại TTO

Một vụ việc gây mất an ninh trật tự đã diễn ra trên phố đi bộ Bạch Đằng, phường Thủ Dầu Một, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương, vào tối ngày 20/7. Video về vụ việc đã được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội, ghi lại cảnh một người đàn ông cầm dao đuổi chém một nam thanh niên trước một quán nước.

Trong video được chia sẻ, người đàn ông có hành động manh động, cầm dao và chém nhiều lần về phía nam thanh niên đang đứng trước quán nước. May mắn thay, nam thanh niên này đã nhanh chóng chạy vào phía sau tủ kính và được một số người can ngăn, kéo người đàn ông ra ngoài, khiến anh ta ngừng lại.

Sự việc đã gây nên nhiều phản ứng bức xúc từ cộng đồng mạng, với nhiều người bày tỏ sự phẫn nộ trước hành vi liều lĩnh và nguy hiểm của người đàn ông. Họ kêu gọi cơ quan công an cần vào cuộc điều tra và xử lý nghiêm đối với hành vi này để đảm bảo trật tự và an toàn xã hội.

Công an phường Thủ Dầu Một đã nhanh chóng vào cuộc điều tra và xác định người đàn ông cầm dao đuổi chém nam thanh niên là Phạm Thái Thanh, 32 tuổi, cư trú tại phường Thủ Dầu Một, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Người bị đuổi chém là Đinh Hoàng K., 18 tuổi, cư trú tại phường Phú Lợi, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương, là nhân viên của quán nước ép nơi xảy ra sự việc.

Căn cứ vào các chứng cứ thu thập được và kết quả xác minh, Công an phường Thủ Dầu Một đã đánh giá rằng hành vi dùng dao đuổi chém Đinh Hoàng K. của Phạm Thái Thanh đã gây mất an ninh trật tự, an toàn xã hội và có dấu hiệu của tội phạm gây rối trật tự công cộng.

Công an phường Thủ Dầu Một đã tiến hành giữ người trong trường hợp khẩn cấp đối với Phạm Thái Thanh để điều tra, làm rõ nguyên nhân và xử lý theo quy định của pháp luật.

Ngày 1/8, Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an đã tổ chức một hội nghị chuyên môn nhằm thảo luận về các giải pháp phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật liên quan đến vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo. Hội nghị có sự tham gia của Đại tá Trần Hồng Phú, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, cùng các đại diện từ các cục nghiệp vụ của Bộ Công an và công an của 11 địa phương.

Trong hội nghị, lãnh đạo Phòng Hướng dẫn, quản lý vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo đã trình bày một báo cáo tổng quan về công tác phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật về vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo trong 6 tháng đầu năm 2025. Theo báo cáo, trong 6 tháng đầu năm, các cơ quan công an tại các đơn vị và địa phương đã tiến hành tuyên truyền, vận động nhân dân giao nộp 10.318 khẩu súng các loại, 6.828 súng quân dụng, 46.545 viên đạn các loại, 665 lựu đạn, bom, mìn, đầu đạn, 966kg thuốc nổ, 3.447 kíp nổ, 4.027 công cụ hỗ trợ, 19.911 vũ khí thô sơ, 2.395,3kg pháo và 21.320 quả pháo.

Cùng với đó, các lực lượng chức năng cũng đã phát hiện và bắt giữ 1.074 vụ, 2.303 đối tượng liên quan đến việc chế tạo, sản xuất, mua bán, tàng trữ, vận chuyển và sử dụng trái phép vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ. Đồng thời, các cơ quan chức năng cũng đã phát hiện 2.649 vụ, bắt giữ 3.430 đối tượng vi phạm pháp luật về pháo.

Trong phần thảo luận, đại diện lãnh đạo công an các đơn vị và địa phương đã phân tích, chỉ ra các mặt hạn chế và thiếu sót cần được khắc phục. Đồng thời, họ cũng chia sẻ kinh nghiệm, cách làm hay và hiệu quả, đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này.

Phát biểu kết luận, Đại tá Trần Hồng Phú yêu cầu các đơn vị công an địa phương tiếp tục triển khai thực hiện hiệu quả công tác quản lý, phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật về vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo. Trong thời gian tới, Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội sẽ phối hợp với các đơn vị để hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành.

Đại tá Trần Hồng Phú cũng đề nghị các cục nghiệp vụ chỉ đạo, hướng dẫn hệ thống lực lượng thực hiện tốt các mặt công tác, đặc biệt là công tác nghiệp vụ cơ bản để đấu tranh trực diện đối với các ổ nhóm, đường dây, đối tượng mua bán, vận chuyển trái phép vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo trên tuyến biên giới, không gian mạng, dịch vụ bưu chính.

Bên cạnh đó, đồng chí Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội cũng yêu cầu các đơn vị tăng cường tổ chức tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo để nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành, đoàn thể, cơ quan tổ chức, doanh nghiệp và nhân dân trong việc thực hiện công tác này.

Gia đình của nữ sinh Nguyễn Ngọc Bảo Trân, 14 tuổi, người bị tai nạn giao thông tử vong tại tỉnh Vĩnh Long vào tháng 9-2023, tiếp tục yêu cầu làm rõ kết quả điều tra. Bà Nguyễn Thị Hiền, 44 tuổi, mẹ của nữ sinh này, cho biết đã gửi đơn yêu cầu thông tin kết quả điều tra vụ tai nạn và được Cơ quan cảnh sát điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long mời đến làm việc.

Trước đó, bà Hiền đã gửi đơn đến Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân tối cao yêu cầu cung cấp thông tin kết quả điều tra liên quan đến đơn trình báo tội phạm về vụ tai nạn giao thông. Tuy nhiên, đến nay, Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chưa có phản hồi. Bà Hiền cho biết cả hai vụ việc đều đã được thụ lý giải quyết hơn 2 tháng, do đó bà có đơn yêu cầu thông tin để gia đình hiểu rõ tình hình.

Ngày 21-7 vừa qua, bà Hiền tiếp tục có đơn tố cáo bổ sung gửi Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao. Trong đơn, bà trình bày rằng ngày 7-5, bà nhận được thông báo của Cơ quan cảnh sát điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long về việc đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về hành vi ‘vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ’, quy định tại Điều 260 Bộ luật Hình sự. Từ thông báo này, bà Hiền cho rằng có cơ sở để xem xét hành vi bỏ lọt tội phạm, xâm phạm hoạt động tư pháp của một số cán bộ liên quan trong giai đoạn điều tra giải quyết vụ án ban đầu.

Về vụ tai nạn khiến cháu Trân tử vong, ngày 7-5, Cơ quan cảnh sát điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về hành vi ‘vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ’ để điều tra hành vi của tài xế Nguyễn Văn Bảo Trung. Sau đó, cơ quan điều tra đã tiếp tục thực hiện các bước điều tra tiếp theo .

Ngày 26-5, Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân tối cao tiếp nhận giải quyết nguồn tin tội phạm về hành vi ra quyết định trái pháp luật và bỏ lọt tội phạm của Cơ quan cảnh sát điều tra Công an huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long (cũ) trong quá trình cơ quan này giải quyết tin báo vụ vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.

Ngày 28-7, Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân tối cao phân công điều tra viên lấy lời khai, làm việc với bà Hiền cùng luật sư. Sau đó, tiếp nhận thêm đơn tố giác tội phạm của bà Hiền . Hiện vụ việc vẫn đang được cơ quan chức năng tiếp tục điều tra làm rõ.

Ngày 31/7, Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) Công an TP Hà Nội đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với 4 đối tượng liên quan đến vụ mua bán và tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy tại phường Yên Hòa, Hà Nội. Quyết định này được đưa ra sau một quá trình điều tra kỹ lưỡng và thu thập đầy đủ证据.

Các đối tượng bị khởi tố gồm: Phạm Thị Huyền Thanh (SN 1992, trú tại ngõ 125 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Yên Hòa, Hà Nội) về tội ‘Mua bán và tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy’; Trần Phan Anh (SN 1990), Bùi Trung Hiếu (SN 1995) và Trần Văn Sang (SN 1988) về tội ‘Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy’. Việc khởi tố bị can đối với các đối tượng này thể hiện nỗ lực của cơ quan chức năng trong việc đấu tranh chống tội phạm ma túy.

Trước đó, vào khoảng 20h30 ngày 22/7, tổ công tác Công an phường Yên Hòa phát hiện Phạm Thị Huyền Thanh có hành vi mua bán trái phép chất ma túy tại ngõ 125 Nguyễn Ngọc Vũ. Trong quá trình làm việc, Thanh khai nhận còn cất giấu ma túy tại nhà. Tiến hành kiểm tra nhà của đối tượng, công an phát hiện Trần Phan Anh, Bùi Trung Hiếu và Trần Văn Sang có hành vi tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy.

Các đối tượng khai nhận đã cùng nhau góp tiền để mua ma túy về sử dụng. Tổng tang vật thu giữ trong vụ việc là 0,110 gam methamphetamine, 0,63 gam ketamine và 1 bộ tẩu hút tự tạo có dính ma túy loại methamphetamine. Việc thu giữ này đã giúp cơ quan chức năng có đủ căn cứ để khởi tố bị can.

Căn cứ vào tài liệu điều tra, Cơ quan CSĐT Công an TP Hà Nội đã ra quyết định khởi tố bị can đối với các đối tượng trên. Hiện, cơ quan chức năng đang củng cố hồ sơ, xử lý các đối tượng theo quy định pháp luật. Việc xử lý nghiêm các đối tượng liên quan đến tội phạm ma túy sẽ giúp răn đe và ngăn chặn loại tội phạm này.

Ma túy không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng mà còn gây ra nhiều hệ lụy cho xã hội. Do đó, việc đấu tranh chống tội phạm ma túy cần được các cơ quan chức năng và cộng đồng tích cực thực hiện.

Thông tin về vụ việc sẽ được cập nhật thêm khi có thông báo chính thức từ cơ quan chức năng. Cơ quan CSĐT Công an TP Hà Nội đang tiếp tục điều tra, làm rõ các chi tiết của vụ án.

Đối với những vụ án liên quan đến tội phạm ma túy, cơ quan chức năng khuyến khích người dân cung cấp thông tin để cùng chung tay phòng chống tội phạm.

Gần đây, vụ việc Nhà thiết kế Nguyễn Công Trí bị bắt giữ vì liên quan đến ma túy đã gây ra một cơn “địa chấn” trong dư luận. Tuy nhiên, điều khiến nhiều người quan tâm không chỉ dừng lại ở hành vi vi phạm pháp luật của một cá nhân, mà còn lan sang một hiện tượng gây tranh cãi hơn: sự cảm thông, tiếc nuối, thậm chí là bênh vực công khai từ một bộ phận người nổi tiếng dành cho nhà thiết kế này.

Tại sao một hành vi vi phạm pháp luật rõ ràng lại được nhìn nhận dưới lăng kính cảm thông? Đâu là những yếu tố tâm lý ẩn sau xu hướng bảo vệ “người trong giới” bất chấp sai phạm? Liệu tài năng và những cống hiến trong quá khứ có thể trở thành một dạng “kim bài miễn tử” cho những lỗi lầm hiện tại?

Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học, đã có cuộc trao đổi với phóng viên Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam, Báo Tiền Phong để giải mã hiện tượng này. Theo ông Hiếu, thực tế đây không phải lần đầu chúng ta chứng kiến hiện tượng một bộ phận người nổi tiếng bày tỏ sự cảm thông với đồng nghiệp khi người đó bị phát hiện vi phạm pháp luật. Điều khiến dư luận bức xúc là sự cảm thông này diễn ra trong bối cảnh thông tin chính thức từ cơ quan chức năng cho biết NTK Nguyễn Công Trí bị bắt giữ với số lượng ma túy lớn.

Dưới góc độ tâm lý xã hội, đây là biểu hiện của một hiện tượng gọi là “thiên vị trong nhóm nội bộ” (in-group favoritism). Khi một cá nhân thuộc về một nhóm nghề nghiệp, xã hội hoặc văn hóa cụ thể, những người trong cùng nhóm ấy sẽ có xu hướng bảo vệ nhau, ngay cả khi cá nhân đó có hành vi sai trái. Ông Hiếu cũng chỉ ra rằng sự kiện này cũng phản ánh hiệu ứng “halo” (ánh hào quang) – tức là khi một người nổi tiếng, tài năng hoặc có thành tích đáng ngưỡng mộ trong một lĩnh vực nào đó, người ta có xu hướng đánh giá tích cực về mọi khía cạnh khác của họ.

Có ba nhóm nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiệu ứng tâm lý này, theo ông Hiếu. Thứ nhất, là yếu tố tâm lý xã hội mang tính bản năng. Thứ hai, là cơ chế tự phòng vệ tâm lý của những người hoạt động trong lĩnh vực có mức độ căng thẳng, áp lực cao. Thứ ba, là văn hóa “tha thứ chọn lọc” và sự lẫn lộn giữa tài năng và đạo đức trong xã hội Việt Nam.

Ông Hiếu cũng nhấn mạnh rằng nếu một người có tài năng kiệt xuất và đóng góp nhiều cho xã hội sẽ nhận được sự cảm thông lớn hơn khi người đó mắc lỗi là một cách nghĩ nguy hiểm và có phần sai lệch. Pháp luật không phân biệt người giỏi hay dở – hành vi vi phạm đều phải xử lý nghiêm minh, bất kể thân phận, danh tiếng. Sự cảm thông chỉ có ý nghĩa khi người phạm tội ăn năn, hối cải, tự nhận thức sai lầm và hợp tác với cơ quan chức năng. Còn nếu cảm thông theo kiểu “bỏ qua cho nhau”, thì đó là sự xúc phạm đến công lý và những người đang tuân thủ pháp luật mỗi ngày.

Trước vụ việc này, dư luận chia thành hai phe. Dưới góc độ tâm lý, ông Hiếu cho rằng sự phân cực dư luận là điều dễ hiểu, bởi hai nhóm này đại diện cho hai hệ quy chiếu giá trị khác nhau. Nếu chúng ta quá dễ dàng bênh vực cho người nổi tiếng khi họ làm sai, điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến suy nghĩ và hành vi của giới trẻ về việc phải sống và thượng tôn pháp luật, ông Hiếu cho rằng đây là vấn đề cốt lõi và nghiêm trọng nhất. Giới trẻ đang sống trong kỷ nguyên truyền thông đại chúng, mạng xã hội, nơi mà người nổi tiếng không chỉ là nghệ sĩ – họ còn là biểu tượng văn hóa.

Tóm lại, pháp luật là ranh giới cuối cùng bảo vệ trật tự xã hội. Người nổi tiếng, với sức ảnh hưởng lớn càng cần phải hiểu rõ giới hạn hành vi của mình. Cảm thông là điều cần thiết, nhưng không thể dùng nó để che đậy sai trái. Một xã hội văn minh là nơi mà mọi người, không phân biệt địa vị, đều bình đẳng trước pháp luật.