Việt Nam có tiềm năng to lớn để phát triển trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ nếu biết cách tận dụng cơ hội và khắc phục các thách thức. Các chuyên gia quốc tế đã chia sẻ kinh nghiệm và đưa ra các khuyến nghị nhằm giúp Việt Nam vươn lên trong lĩnh vực này.
Tại tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức, TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ về kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Quá trình phát triển bộ cảm biến để theo dõi lò phản ứng hạt nhân đã giúp các nhà khoa học tại đây linh hoạt chuyển hướng sang sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời.
Từ nền tảng siêu dẫn ban đầu, Saclay đã tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn. TS Quang nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, các nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển.
Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), lại cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó để phát triển khoa học một cách thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng điểm mạnh lớn nhất của Việt Nam chính là con người.
Để thu hút nhân tài, Việt Nam cần tạo ra một môi trường thông thoáng và tự do. Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có.
TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc mở rộng hợp tác quốc tế và tăng cường đầu tư cho nghiên cứu cơ bản. Việc hợp tác với các nước tiên tiến và các tổ chức vũ trụ quốc tế sẽ giúp Việt Nam tiếp cận được với những công nghệ mới và kinh nghiệm quản lý tiên tiến.
Ngoài ra, Việt Nam cũng cần chú trọng vào việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Việc tạo ra một môi trường làm việc thuận lợi và hỗ trợ các nhà nghiên cứu sẽ giúp Việt Nam thu hút và giữ chân nhân tài.
Tóm lại, với sự quan tâm và đầu tư đúng đắn, Việt Nam có thể vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Việc tạo môi trường tự do cho nhà khoa học, mở rộng hợp tác quốc tế và đầu tư cho nghiên cứu cơ bản sẽ là những bước đi quan trọng để đạt được mục tiêu này.